Απλά πράγματα, με μία διεγερτική εσάνς πρωτόγονου φλερτ ή ακόμα και ζωώδους σεξουαλικότητας. Πώς συνέβη όμως ο Βρετανός ήρωας Ταρζάν που μένει στην Αφρική, δημιουργία του Αμερικανού συγγραφέα Εντγκαρ Ράις Μπάροους, να γίνει τόσο δημοφιλής; Να πρωταγωνιστήσει σε δεκάδες βιβλία, ταινίες, τηλεοπτικές σειρές, κόμικς, φωτογραφίες, γλυπτά, βιντεοπαιχνίδια και να καταλήξει σχεδόν συνώνυμο της άποψης ενός Δυτικού για την Αφρική;
Η έκθεση «Ταρζάν!» που ξεκίνησε προχθές στο Μουσείο Κε Μπρανλί στο Παρίσι φωτίζει διαφορετικές πτυχές του λογοτεχνικού αυτού φαινομένου που ξεκίνησε το 1912 και συνεχίζει ολοζώντανο. Ο διευθυντής του μουσείου, Στεφάν Μαρτάν, θεωρεί ότι ο μύθος γύρω από τον Ταρζάν είναι άξιος μελέτης: «Ενα σημαντικό θέμα είναι το πώς η ποπ αισθητική δημιουργεί την εικόνα της μη-δυτικής κουλτούρας».
Αξιο έρευνας είναι επίσης το γεγονός ότι ο δημιουργός του Ταρζάν, Μπάροους, ούτε είχε επισκεφθεί ποτέ την Αφρική ούτε γνώριζε και τόσα πολλά για αυτήν. Παρ' όλα αυτά, στέλνει τον ορφανό Αγγλο αριστοκράτη ήρωά του, τον Λόρδο Γκρέιστοκ, στην Αφρική, όπου τον μεγαλώνουν οι πίθηκοι και του δίνουν το όνομα Ταρζάν, που στη γλώσσα τους σημαίνει λευκός άνθρωπος.
«Μπορεί ο Ταρζάν να χαρακτηριστεί ρατσιστής ή σεξιστής;» (με τον τρόπο που φέρεται στην Τζέιν), σε βάζει η έκθεση να αναρωτηθείς.
Ο επιμελητής της έκθεσης, ο Γάλλος κοινωνιολόγος και ανθρωπολόγος Ροζέ Μπουλέ, απαντάει πως εξαρτάται για ποιον Ταρζάν μιλάμε. «Υπάρχει τεράστια διαφορά μεταξύ του αρχικού ήρωα των διηγημάτων του Μπάροους και τον πολιτισμικά αποδυναμωμένο Ταρζάν των ταινιών του Χόλιγουντ. Ο χαρακτήρας, έτσι όπως τον έπλασε ο συγγραφέας, ήταν περίπλοκος και μιλούσε 12 γλώσσες. Ο ήρωας των ταινιών ήταν συχνά μια καρικατούρα που μούγκριζε». Μας υπενθυμίζει επίσης ότι «ο Ταρζάν προστατεύει την Τζέιν από τους κακούς μαύρους, αλλά και από τους κακούς λευκούς... όμως πρέπει να θυμάστε ότι χρονολογείται το 1912».
Ο Μπάροους δημιούργησε μία από τις πιο αναγνωρίσιμες μορφές του 20ου αιώνα, τον αρρενωπό Ταρζάν με το λεοπάρ πανί και τη χαρακτηριστική κραυγή, συνθέτοντας πολλούς από τους προϋπάρχοντες μυθικούς ήρωες, όπως τον Μόγλη του Κίπλινγκ, τον Κινγκ Κονγκ, ακόμα και τον Ηρακλή. Μάλιστα με ένα άγαλμα Ηρακλή τοξότη ανοίγει η παρισινή έκθεση.
Η έκθεση κλείνει εστιάζοντας σε μία σχεδόν πολιτική διάσταση του Ταρζάν. Καθώς, το τελευταίο έκθεμα είναι ένα ρομπότ από την ταινία «Μετρόπολις» του Φριτζ Λανγκ, σύμβολο του μηχανικού ήρωα που εισβάλει στο αστικό τοπίο, ο Ταρζάν αντιπροσωπεύει το αντι-ρομπότ, τον γυμνό (ίσως και οικολόγο) άντρα της ζούγκλας που έρχεται αντιμέτωπος με την παρακμή των μοντέρνων πόλεων.
ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΕΙ Ο ΑΙΣΘΗΣΙΑΣΜΟΣ
Αυτό που τώρα ξεχωρίζει στην έκθεση είναι η ανάδειξη της σεξουαλικότητας στη σχέση του Ταρζάν με την Τζέιν, κυρίως μέσα από τις ταινίες του '30 και του '40 με πρωταγωνιστή τον ολυμπιονίκη της κολύμβησης, Τζόνι Βαϊσμίλερ. Ο Στεφάν Μαρτάν πιστεύει ότι ο αισθησιασμός ήταν πάντα κεντρικό θέμα της ιστορίας: «Η Αφρική που απεικονίζει -γεμάτη δυνατά ζώα, αρρενωπούς άντρες και ημίγυμνες γυναίκες, όπως και η σωματική έλξη ανάμεσα στον Ταρζάν και την Τζέιν- ήταν πάντα ισχυρά κομμάτια της επιτυχίας του. Είναι αρκετά σεξουαλικό για μια κοινωνία όχι πολύ μακριά από τους Βικτωριανούς».
Σοφία Στυλιανού
