Συνέντευξη στην Δέσποινα Παυλάκη
Αν το σινεμά φτιάχτηκε για να προκαλέσει αντιδράσεις, τότε ο Γιάννης Οικονομίδης συγκαταλέγεται ανάμεσα στους μεγαλύτερους ταραξίες στην Ελλάδα. Γεννημένος στην Κύπρο, είναι εδώ από επιλογή του, κάτι που ελάχιστοι εγχώριοι κινηματογραφιστές μπορούν να ισχυριστούν χωρίς να προκαλέσουν ειρωνικά χαμόγελα. μετα το «Σπιρτοκουτο» και την «ψυχη στο στομα», η οποία εφτασε μεχρι το φεστιβαλ των καννων, βρισκεται στη διαδικασία του μονταζ για την τρίτη του ταινία μεγάλου μήκους με τίτλο «Μαχαιροβγάλτης», και μας μιλαει για την επιστροφη του σε ολα αυτα που αγαπαέι και σε όσα συνεχιζουν να τον πληγωνουν.
Ο Γιάννης και ο Δρόμος
«Ποτέ δεν φανταζόμουνα ότι θα κατάφερνα να κάνω ταινία. Είχα υπερβολικά μεγάλο δέος και σεβασμό γι αυτό που λέγεται μεγάλου μήκους. Οταν ήρθα απ την Κύπρο δεν ήξερα την τύφλα μου, δεν είχα δει κινηματογράφο, κατά τύχη μπήκα στη σχολή. Ημουνα στη Νομική κι έψαχνα μια αφορμή για να την παρατήσω. Η Κύπρος είναι αυτό που λέμε ο παράδεισος του μικροαστισμού. Για ένα συγκεκριμένο τρόπο ζωής είναι ιδανική: να παντρευτείς, να μεγαλώσεις παιδιά... Από κει και πέρα, αν βράζει και λίγο το αίμα σου και θέλεις να ζήσεις και να δημιουργήσεις, δρόμο παίρνεις δρόμο αφήνεις... Οταν ήμουν πιτσιρικάς η Αθήνα ήταν στα μάτια μου η μητρόπολη, όπως μας φαίνεται τώρα η Νέα Υόρκη. Αλλά μετά από μερικά χρόνια όλο αυτό κατακάθεται και καλά κάνει, γιατί έτσι έχεις τη δυνατότητα να εστιάσεις στην ουσία των πραγμάτων.
Θυμάμαι, πριν το Σπιρτόκουτο, τότε που έτρεμα στην ιδέα να γράψω μόνος μου σενάριο. Πήγαινα από δω κι από κει εκλιπαρώντας πολλούς και διάφορους να συνεργαστούμε. Ηρθε λοιπόν η στιγμή που το τόλμησα. Με μια ιδέα, μια ομάδα ανθρώπων. Θυμάμαι τότε, πάνω στην τρέλα του μοντάζ κι ενώ πάλευα μέσα στα χρέη, έλεγα ας το τελειώσω κι ας πεθάνω! Εστω μια ταινία. Ηξερα ότι είχα κάνει κάτι σημαντικό, ό,τι κι αν ήταν αυτό. Οποια ένσταση κι αν έχει ο καθένας. Και τώρα βρίσκομαι στην τρίτη ταινία, τον Μαχαιροβγάλτη και δεν μπορώ παρά να νιώθω ευγνωμοσύνη. Αν μου κοπεί το σινεμά αύριο, δεν ξέρω πώς θα αντιδράσω.
Ιωάννης ο Βίαιος
«Το σινεμά μου ξεκινάει από δύο παράγοντες. Ο πρώτος είναι η αγάπη μου για την Ελλάδα. Οπως είπε και ο Σεφέρης Οπου και να πάω η Ελλάδα με πληγώνει, γιατί όσο πιο πολύ αγαπάς τόσο πιο πολύ πονάς. Ο δεύτερος είναι ότι από πιτσιρικάς θεωρώ τον εαυτό μου πολιτικό ον. Για μένα, λίγο ή πολύ, όλα είναι πολιτικά. Οι ταινίες μου δεν είναι καθόλου βιωματικές, είναι όμως ταινίες ενός ζωντανού ανθρώπου. Προσπαθώ να μιλήσω για την εποχή μου και για τον τόπο μου, μέσα από αυτό που πιάνουν οι κεραίες μου. Οι χαρακτήρες μου είναι απόλυτα ρεαλιστικοί. Ενδεχομένως η συσσώρευση έντασης ίσως να δίνει μια εντύπωση υπερρεαλισμού. Αυτό ναι, το συζητάω. Ο χρόνος θα δείξει. Ισως το παράκανα κάποιες φορές... Αυτή η συμπαγής τρέλα, που δεν αφήνει κανένα περιθώριο ανάσας, ίσως ξεπερνάει λίγο την πραγματικότητα. Από την άλλη, διαβάζεις τις εφημερίδες και συνειδητοποιείς ότι τελικά η πραγματικότητα είναι αυτή που σε ξεπερνάει. Εσύ μένεις πάντα πίσω...
Το ζήτημα του γραφικού δεν το δέχομαι. Οταν αυτό που κάνεις το υπερασπίζεσαι με όρους αλήθειας, δεν μπορεί ποτέ να είναι γραφικό. Αυτό που καταντά γραφικό είναι το φτηνό. Οταν παίρνεις πάρα πολύ στα σοβαρά αυτό που κάνεις και το αντιμετωπίζεις με την αντίστοιχη βαθύτητα, τι γραφικό να είναι; Γραφική είναι η βία στις αμερικανικές ταινίες γιατί την υπερασπίζονται με όρους στείρας αισθητικής. Η παγίδα είναι την ώρα που το κάνεις να επαναλαμβάνεις τον εαυτό σου.
Στη δεύτερη ταινία (σ.σ. Ψυχή Στο Στόμα) είχα πιο πολλή αυτοπεποίθηση. Ημασταν μια παρέα πολύ δεμένη. Είχαμε κάνει εννιά μήνες πρόβες, εντάξει είχαμε κάποια απρόοπτα -καρούμπαλα, γδαρσίματα, αίματα - αλλά τώρα είμαι κι εγώ πιο προσεκτικός. Η σιωπή του Ερρίκου Λίτση στην Ψυχή ήταν η απάντησή μου στο σινάφι των ηθοποιών που είχε βγει μετά το Σπιρτόκουτο κι έλεγε, έλα μωρέ, σιγά το δύσκολο, αφού όλο φωνάζει. Ετσι είσαστε; Στην επόμενη δεν θα λέει τίποτα! Γιατί μερικοί άνθρωποι στην Ελλάδα είναι πραγματικοί ηθοποιοί και κάποιος πρέπει να το πει, ρε πούστη μου! Δηλώνεις ηθοποιός ρε φίλε; Τι έχεις κάνει; Πώς έχεις παιδευτεί; Εχεις πάει να δεις το Χάρισμα Της Σεραφίν μπας και καταλάβεις γιατί κέρδισε το Σεζάρ η κυρία; Επειδή τέλειωσες μια κωλοσχολή και είσαι και ωραίος γκόμενος νομίζεις ότι έγινες; Οχι ρε μαλάκα δεν έγινες. Ούτε εγώ έγινα. Οταν με ρωτάνε τι δουλειά κάνω, λέω φωτογράφος. Ντρέπομαι να πω ότι είμαι σκηνοθέτης. Γιατί μέσα μου ίσως θεωρώ ότι ακόμα έχω δρόμο να διανύσω. Τα κενά μου προσπαθώ να καλύψω».
Κρυστάλλινες Νύχτες
«Στον Μαχαιροβγάλτη επιστρέφει ένα μεγάλο κομμάτι των ηθοποιών της Ψυχής σε δεύτερους και τρίτους ρόλους, η Σάσα Κρίτση, ο Γιάννης Αναστασάκης, ο Γιάννης Βουλγαράκης. Εκτος από τον Βαγγέλη Μουρίκη, οι δύο κεντρικοί ήρωες είναι η Μαρία Καλλιμάνη, σπουδαία ηθοποιός του θεάτρου και χαμηλών τόνων κοπέλα, και ο Στάθης Σταμουλακάτος. Δεν έχει κάνει ποτέ σινεμά. Είναι ένας ηθοποιός από τη σχολή του Επί Κολωνώ, που είχα δει στο Bug, μετά στο Penetrator και μου είχε αρέσει πολύ. Τον έβαλα και έχασε είκοσι κιλά! Το γύρισμα κράτησε 43 μέρες, 8 1/2 εβδομάδες. Για πρώτη φορά, σηκωνόμουν το πρωί, πήγαινα στο γύρισμα, τελείωνα, πήγαινα σπίτι και δεν σκεφτόμουνα τίποτα άλλο, εκτός από την ταινία. Δεν το περίμενα ότι θα μου συνέβαινε ποτέ αυτό. Ας είναι καλά ο Παναγιώτης Παπαχατζής. Είναι σημαντικό να έχεις ένα σοβαρό παραγωγό, γιατί ο άνθρωπος με τον οποίο πας να φτιάξεις κάτι πρέπει να είναι δίπλα σου και όχι απέναντί σου. Ενα βράδυ λοιπόν, εκεί που πίναμε κάτι ουίσκι στην Καλλιδρομίου κι είχαμε φάει οριστική πόρτα από τη διανομή, του λέω ρε συ Πάνο, αφού καλώς ή κακώς δεν έχουμε κανέναν πάνω από το κεφάλι μας, πάμε να την κάνουμε ασπρόμαυρη την ταινία; Οι άνθρωποι που μας αγαπάνε, θα μας αγαπάνε και ασπρόμαυρους. Μη σου πω ότι θα γουστάρουνε και παραπάνω. Μέσα, μου λέει. Και τελικά αποδείχτηκε επιλογή - κλειδί. Πιστεύω ότι αυτή η ταινία ήτανε γραφτό να γίνει ασπρόμαυρη. Εχει μια υποτυπώδη αστυνομική ίντριγκα, αλλά δεν είναι εκεί το θέμα. Είναι πιο ατμοσφαιρική. Πιο σιωπηλή. Η στήριξη του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου δεν σημαίνει τίποτα, απλά πιο πολύ ρευστό. Ετσι κι αλλιώς, στο ελληνικό σινεμά τα λεφτά είναι πάρα πολύ λίγα. Ούτε και τώρα μας φτάνουν, είμαστε πάλι μέσα. Αυτό που αλλάζει είναι ότι έχεις ένα πιο μεγάλο συνεργείο, καλύτερα μέσα, πιο πολλές μέρες γυρίσματος. Δεν είχα το ίδιο άγχος με την προηγούμενη φορά».
Ο Ανθρωπος που Χάθηκε
«Αυτή τη στιγμή που μιλάμε, ήδη οι πόρτες είναι για ακόμη μια φορά κλειστές. Δεν είναι ντροπή να τα λέμε αυτά. Απευθύνεσαι σε ένα γραφείο διανομής, δεν θέλουνε, δεν μπορούνε, τέρμα. Μπορεί σ' αυτή τη φάση να είναι δύσκολη η διανομή, αλλά όταν τελειώσει η ταινία να αλλάξουν τα πράγματα. Το θέμα όμως είναι να την πάρει κάποιος που να την πιστέψει, όχι απλά να βρούμε διανομή για να λέμε ότι βρήκαμε. Οι μεγάλοι απαξιούν, δεν δίνουν καμία σημασία στο σινεμά που κάνουμε εμείς και οι μικρές εταιρείες διστάζουν. Και στην περίπτωση του Πάνου Χ. Κούτρα τα ίδια. Θα δεις τι θα γίνει αύριο με το Σύλλα Τζουμέρκα - ένα παιδί που πιστεύω πάρα πολύ προσωπικά. Είναι σαν να έχουμε πέσει σε μαύρη τρύπα.
Αν μου έμεινε κάτι από τις Κάννες (σ.σ. Η Ψυχή Στο Στόμα συμμετείχε ως ειδική προβολή εκτός συναγωνισμού στην Εβδομάδα Κριτικής) είναι το πώς υπερασπίζονται τα προϊόντα τους οι πολιτισμένες χώρες. Δεν αρκεί μια καλή ταινία. Υπάρχει ένας ολόκληρος μηχανισμός από πίσω, γιατί ξέρουν πολύ καλά ότι μόνο έτσι θα επιβιώσει η κινηματογραφία τους. Αυτό πρέπει να κάνει και το ελληνικό σινεμά: να ανοίξει κάποτε ένα δρόμο προς το εξωτερικό. Διαφορετικά βλέπω πολύ σκοτάδι για όλους εμάς που παλεύουμε να κάνουμε κάτι. Κάθε χρόνος που περνάει, γίνονται και πιο δύσκολα τα πράγματα. Δεν θα έλεγα όχι σε μια συμπαραγωγή. Για να φύγω δεν φεύγω. Είναι αργά πια, να φύγεις στα 42 σου».
Η Τιμή της Αγάπης
«Αν τελειώσει ο Μαχαιροβγάλτης και πιστέψω ότι γαμάει, θα προσπαθήσω να τον κάνω να φτάσει στον προορισμό του με όλη μου τη δύναμη. Να βρει το κοινό του ό,τι και να γίνει. Ακόμα κι αν χρειαστεί να τη βγάλουμε και μόνοι μας, που λέει ο λόγος. Οι εποχές είναι ακραίες, κάθε μέρα που περνάει σπάζουμε το κεφάλι μας να δούμε αν υπάρχει τρόπος να κοινωνήσουμε το μήνυμα, γιατί για ένα μήνυμα πρόκειται. Δεν είμαστε διασκεδαστές. Και οι κινηματογραφιστές σε αυτόν τον τόπο είναι ελάχιστοι. Από κει και πέρα υπάρχουν κάποιοι θεσμοί, υποβάλλεις ένα σενάριο, παίρνεις κάποια λεφτά και έρχονται μετά τα κανάλια και χρίζουν σκηνοθέτες τους διάφορους ηθοποιούς επειδή έχουν γράψει ένα σενάριο. Να μην κάνει μια ταινία κι ο Αθερίδης; Να μην κάνει και ο κάθε πικραμένος; Δεν κατανοούν τη σοβαρότητα της δουλειάς. Κάθε ταινία είναι δύο πολυκατοικίες. Και δυστυχώς οι περισσότερες από αυτές είναι σπουδαστικού επιπέδου. Θα θέλανε να γίνουν ταινίες, αλλά δεν θα τα καταφέρουν ποτέ.
Δεν θα έκανα ποτέ ταινία ανάθεσης γιατί είμαι πολύ εστέτ. Για μένα ήταν πολύ ξεκάθαρο από νωρίς. Γι αυτό άλλωστε δεν έχω κάνει ποτέ διαφήμιση, δεν έχω κάνει ποτέ σίριαλ. Δεν με ενδιαφέρει. Αλλά όταν λέω ότι είμαι πολύ αριστοκράτης, δεν εννοώ ταξικά. Από μικρομεσαία οικογένεια προέρχομαι. Αν είχα ανοίξει μέτωπα ανάγκης, αν είχα τρία παιδιά, 15 αυτοκίνητα, 50 διαμερίσματα, ήθελα και κότερα, ήθελα και την κόκα μου, ήθελα να μένω και στο Λυκαβηττό, προφανώς δεν θα είχα τις αντιστάσεις που έχω τώρα. Για μένα όμως όλο αυτό ήταν ξεκάθαρο από την αρχή, οπότε φρόντισα να είμαι σε θέση να μπορώ να λέω όχι. Να μην με ενδιαφέρει όλος αυτός ο κόσμος. Αυτοί κάνουν τη δουλειά τους, εμείς κάνουμε τη δική μας. Αλλη πίστα.
Αυτό που με απασχολεί τώρα είναι να μην αφήσω να περάσει τόσος πολύς χρόνος, όσος πέρασε από την Ψυχή στο Στόμα ως το Μαχαιροβγάλτη. Από τότε που τέλειωσα την Ψυχή πέρασαν τέσσερα χρόνια. Δεν πρέπει να περνάει έτσι ο καιρός. Θέλω να βρω λίγο χρόνο να συγκεντρωθώ, έστω και δύο ώρες την ημέρα, πάνω σε ένα καινούργιο project, σε ένα καινούργιο σενάριο. Γιατί αν δεν υπάρχει σενάριο, δεν υπάρχει όνειρο. Τέλος. Ο χρόνος του παρόντος μπορεί να κυοφορεί το αύριο. Δεν ξέρω αν θα μπορέσω να το κάνω. Και δεν είναι ότι ζούμε σε μια χώρα που κυκλοφορούν καλά σενάρια. Σ αυτή τη χώρα όλοι είναι εν δύναμει σκηνοθέτες, εν δύναμει σεναριογράφοι, όλοι έχουν ιδέες... Το γιατί δεν υπάρχει ένα καλό σενάριο, εσύ να το λύσεις, που είσαι μάχιμη δημοσιογράφος»!
[Ολοι οι μεσότιτλοι του άρθρου είναι παρμένοι από ταινίες της Τώνιας Μαρκετάκη (τρεις μεγάλου μήκους, μια μικρού και μια που δεν έγινε ποτέ), της κινηματογραφικής ηρωίδας του Γιάννη Οικονομίδη. Οι φωτογραφίες είναι από το επίσημο blog της ταινίας www.maxairovgaltis.wordpress.com].
Μαχαιροβγάλτης
Υπόθεση: Ο Νίκος περνάει τεμπέλικα τις μέρες του στην επαρχία, χωρίς παρόν και χωρίς μέλλον. Μετά το θάνατο του πατέρα του, ο θείος του, τον παροτρύνει να εγκαταλείψει το χωριό και να έρθει στην Αθήνα. Του προσφέρει διαμονή, διατροφή και μια εύκολη δουλειά. Ο Νίκος δέχεται και βρίσκεται μπλεγμένος σε μια παράξενη κατ οίκον εργασία, σε ένα «γκρίζο» προάστιο της πόλης με μόνη παρέα τον θείο και τη θεία του.
Σκηνοθεσία: Γιάννης Οικονομίδης Παραγωγή: Πάνος Παπαχατζής Σενάριο: Γιάννης Οικονομίδης, Δώρης Αυγερινόπουλος Οργάνωση Παραγωγής: Δημήτρης Μπιρμπίλης Διεύθυνση Φωτογραφίας: Δημήτρης Κατσαϊτης Σκηνικά - Κοστούμια: Ιουλία Σταυρίδου Μακιγιάζ: Γιάννης Παμούκης Ηχοληψία: Ντίνος Κίττου Μοντάζ: Γιάννης Χαλκιαδάκης Σχεδιασμός Ηχου - Μιξάζ: Κώστας Φυλακτίδης Μουσική: Ακης Καπράνος
Πρωταγωνιστούν: Στάθης Σταμουλακάτος, Βαγγέλης Μουρίκης, Μαρία Καλλιμάνη, Γιάννης Βουλγαράκης, Κώστας Ξυκομηνός, Ερρίκος Λίτσης, Γιάννης Αναστασάκης, Σάσα Κρίτση, Κώστας Σειραδάκης.
