Τι είναι το γανόδερμα;

Το γανόδερμα (αλλιώς: Ganoderma Lucidum, Ling Zhi, Reishi κ.ά.) είναι ένα ξυλώδες μανιτάρι, πιο συγκεκριμένα βασιδιομύκητας, που χρησιμοποιείται από αρχαιοτάτων χρόνων στην παραδοσιακή κινέζικη ιατρική αλλά και γενικότερα σε χώρες της Ασίας (Ιαπωνία, Μαλαισία, Κορέα κ.α.), για την τόνωση του ανθρώπινου οργανισμού καθώς και ως «φάρμακο» για τη θεραπεία διαφόρων προβλημάτων υγείας, όπως καρδιακές παθήσεις, άσθμα, ασθένειες του ήπατος, στυτική δυσλειτουργία, αϋπνία, κατάθλιψη κ.ά. Είναι μάλιστα χαρακτηριστικό ότι του έχουν αποδοθεί κορυφαίες ιδιότητες και διθυραμβικοί προσδιορισμοί, όπως «το μανιτάρι των θεών», «το μανιτάρι της αθανασίας», «ο βασιλιάς των βοτάνων», «βότανο της πνευματικής δύναμης», «Νο 1 γιατρικό», «η συνταγή της νεότητας και της μακροζωίας», «το μυστικό των αυτοκρατόρων».

Ξέρεις ότι... Η ονομασία γανόδερμα προέρχεται από τις ελληνικές λέξεις «γανός» (αστραφτερός, γυαλισμένος, λαμπερός, φωτεινός) και «δέρμα» (δέρας, πετσί, περίβλημα).

Είναι άγριο ή ήμερο μανιτάρι;

Στη φύση το γανόδερμα αυτοφύεται πάνω σε νεκρούς κορμούς πλατύφυλλων ή κωνοφόρων δέντρων σε αποσύνθεση, κυρίως άγριων δαμασκηνιών, αλλά μόνον σε περιοχές με πυκνά δασώδη βουνά, υψηλά ποσοστά υγρασίας και λιγοστό φως. Είναι δυσεύρετο σε άγρια κατάσταση και πολύ δύσκολο στη συλλογή. Σήμερα όμως έχουν αναπτυχθεί μέθοδοι ανάπτυξής του σε ελεγχόμενο περιβάλλον, όπως π.χ. σε κορμούς δέντρων ή σε παστεριωμένο τεχνητό υπόστρωμα, και το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής του προέρχεται από πιστοποιημένες καλλιέργειες.

Ξεκαθάρισε στο μυαλό σου: Παρότι το γανόδερμα χαρακτηρίζεται συχνά ως «βότανο», πρέπει να γίνει απολύτως σαφές ότι δεν είναι φυτό, αλλά μύκητας, όπως και όλα τα υπόλοιπα μανιτάρια, επομένως ο ελεγχόμενος τρόπος παραγωγής διασφαλίζει την ποιότητά του.

Φυτρώνει και στην Ελλάδα;

Το άγριο γανόδερμα είναι πολύ σπάνιο ακόμη και στην Κίνα, πόσω μάλλον στην Ελλάδα. Ωστόσο, ένας εξαιρετικά μικρός αριθμός αυτοφυών γανοδερμάτων ανευρίσκεται κατά καιρούς, κυρίως άνοιξη και φθινόπωρο, σε κάποιες ορεινές περιοχές της πατρίδας μας, π.χ. στα βουνά Μαγνησίας, Εύβοιας, Βοιωτίας, Ευρυτανίας, Ημαθίας, μέσα σε σάπια κούτσουρα (πρέμνα). Στον αντίποδα, τα τελευταία χρόνια γίνεται στη χώρα μας μια πιο συστηματική προσπάθεια καλλιέργειας ορισμένων φαρμακευτικών μανιταριών, συμπεριλαμβανομένου του γανοδέρματος, και υπάρχουν ελληνικές εταιρείες που ασχολούνται με την παραγωγή ή/και τη μεταποίησή τους.

Χρήσιμη γνώση: Ως «φαρμακευτικά μανιτάρια» χαρακτηρίζονται εκείνα που χρησιμοποιούνται ως πιθανές θεραπείες για την αντιμετώπιση ασθενειών αλλά και για την προαγωγή και διατήρηση της υγείας.

Τρώγεται;

Το γανόδερμα ναι μεν ανήκει στα εδώδιμα/βρώσιμα είδη μανιταριών, εντούτοις δεν τρώγεται, καθότι είναι πάρα πολύ σκληρό, σαν ξύλο. Βεβαίως μπορεί να καταναλωθεί με άλλους τρόπους, όπως ως αφέψημα (από αποξηραμένες φέτες ή σκόνη/πούδρα ολόκληρου του μανιταριού) ή ως συμπλήρωμα διατροφής σε διάφορες μορφές (έλαιο σε κάψουλες, συμπυκνωμένο διάλυμα, σκόνη κ.ά.) και συνθέσεις (μόνο του, σε συνδυασμό με άλλα μανιτάρια ή με επιπλέον διατροφικά στοιχεία). Χρησιμοποιείται επίσης ως συστατικό σε αρκετά προϊόντα διατροφής, όπως καφές, τσάι, σοκολάτα και ροφήματα σοκολάτας, δημητριακά πρωινού αλλά και σε μη διατροφικά προϊόντα, π.χ. οδοντόπαστες, σαπούνια, καλλυντικά.

Χρήσιμη γνώση: Υπάρχουν τουλάχιστον 2.000 είδη γανοδέρματος. Κόκκινο, μαύρο, μπλε, άσπρο, κίτρινο και πορφυρό γανόδερμα είναι τα πιο γνωστά από αυτά.

Γιατί παρουσιάζει τόσο ενδιαφέρον;

Οι κυριότεροι λόγοι είναι τρεις: πρώτον, το γανόδερμα περιέχει εκατοντάδες χρήσιμα μικροδιατροφικά στοιχεία, όπως πολυσακχαρίτες, τριτερπένια, ακόρεστα λιπαρά οξέα, αμινοξέα, βιταμίνες, μέταλλα, ιχνοστοιχεία κ.ά., ανάμεσα στα οποία και ορισμένα δυσεύρετα σε άλλα τρόφιμα, π.χ. γερμάνιο, ή μοναδικά, π.χ. γανοδερικά οξέα. Δεύτερον, συγκαταλέγεται στα λεγόμενα «προσαρμογόνα βότανα», δηλαδή θεωρείται ότι έχει την ιδιότητα να προσαρμόζει/ρυθμίζει αυτόματα τη δράση του στις ανάγκες του σώματος του χρήστη, προσφέροντας στον οργανισμό του ακριβώς αυτό που χρειάζεται μια δεδομένη στιγμή για να επανακτήσει τη φυσιολογική ισορροπία του. Τρίτον και βασικότερο, πέραν των εμπειρικών δεδομένων και των προσωπικών αναφορών, υπάρχουν πλέον δημοσιευμένες κλινικές έρευνες και ανασκοπήσεις αυτών, οι οποίες καταδεικνύουν ότι το γανόδερμα μπορεί να έχει θετικές επιδράσεις στην υγεία.

Απαραίτητη γνώση: Η ιδιότητα του προσαρμογόνου σημαίνει ότι το γανόδερμα μπορεί να δρα με αντίθετο τρόπο στον ίδιο οργανισμό σε διαφορετικές στιγμές, ανάλογα με τις εκάστοτε ανάγκες του ή με διαφορετικό τρόπο σε διαφορετικά άτομα.

Ποια είναι τα πιθανά οφέλη του;

Το γανόδερμα, ιδίως δε το κόκκινο και το μαύρο, τα οποία έχουν μελετηθεί περισσότερο από τα υπόλοιπα είδη, έχει τεκμηριωμένες βιολογικές δράσεις και φαρμακολογικές ιδιότητες. Συμπληρώνει και ενισχύει το καθημερινό διαιτολόγιο με πολλά ωφέλιμα διατροφικά στοιχεία, συμβάλλοντας έτσι στην πληρέστερη κάλυψη των θρεπτικών αναγκών του οργανισμού και στη διατήρησή του σε καλή λειτουργική κατάσταση. Επιπλέον, έχει ευεργετική επίδραση στο ανοσοποιητικό και καρδιαγγειακό σύστημα, στα επίπεδα σακχάρου και χοληστερίνης στο αίμα, στην υπέρταση αλλά και στην υπόταση (εξισορροπητική δράση), στις αλλεργίες, στο άσθμα, στις νευρώσεις, σε προβλήματα δέρματος, αρθρώσεων, μυών και γαστρεντερικού συστήματος, στην αναστολή πολλαπλασιασμού του απλού έρπητος, στη βελτίωση της λειτουργίας οργάνων, όπως το ήπαρ και οι νεφροί, βοηθά στην αποτοξίνωση του οργανισμού, καθώς και σε καταστάσεις όπως άγχος, αϋπνία, εμμηνόπαυση, υποθυρεοειδισμός, υπογονιμότητα κ.ά. Η επαρκής κατανάλωση νερού και η κάπως μεγαλύτερη πρόσληψη βιταμίνης C μπορεί να επαυξήσουν την αποτελεσματικότητά του.

Ξεκαθαρισμένα πράγματα: Το γανόδερμα συμβάλλει στην ενίσχυση του οργανισμού και στην καλύτερη αντιμετώπιση προβλημάτων υγείας, εφόσον ο γενικότερος τρόπος ζωής και διατροφής του ατόμου βοηθά προς αυτή την κατεύθυνση. Δεν μπορεί, για παράδειγμα, κάποιος που είναι παχύσαρκος, καπνίζει και δεν γυμνάζεται να περιμένει ότι καταναλώνοντας απλώς γανόδερμα και χωρίς να αλλάξει τίποτε άλλο θα μειώσει το υψηλό σάκχαρο ή τη χοληστερίνη του.

Διάβασα στο Διαδίκτυο ότι είναι «καθολικό φάρμακο» για όλες τις ασθένειες και επίσης ότι θεραπεύει τον καρκίνο. Αληθεύει;

Η απάντηση είναι «όχι!». Εάν το γανόδερμα ήταν «καθολικό φάρμακο», δηλαδή προστάτευε και θεράπευε από όλες τις αρρώστιες, τότε θα είχαμε ανακαλύψει την πανάκεια και θα είχαμε λύσει όλα τα προβλήματα υγείας. Τέτοιου είδους ανυπόστατες αναφορές παίρνουν συνήθως επιλεκτικά ένα ψήγμα αλήθειας, το διογκώνουν ή το ερμηνεύουν κατά το δοκούν και τελικά το μετατρέπουν σε τεράστιο ψεύδος, είτε από αγαθή προαίρεση είτε με σκοπό την εμπορική εκμετάλλευση. Για παράδειγμα, όσον αφορά τον καρκίνο, πράγματι κάποιες έρευνες αποδίδουν στο γανόδερμα αλλά και σε άλλους μύκητες αντινεοπλασματικές ιδιότητες. Μάλιστα ορισμένες από αυτές δείχνουν ότι για συγκεκριμένους τύπους καρκίνου η συμπληρωματική θεραπεία με γανόδερμα ή με συνδυασμό μυκήτων ίσως βελτιώνει περισσότερο την ανταπόκριση των καρκινοπαθών τόσο στη χημειοθεραπεία/ακτινοθεραπεία όσο και στα άλλα αντικαρκινικά φάρμακα, μειώνοντας συγχρόνως τις παρενέργειές τους και τις πιθανότητες συστηματικών επιπλοκών, ενώ υπάρχουν επίσης ενδείξεις, όχι όμως αποδείξεις, ότι μπορεί να συμβάλει στην επιβράδυνση καρκινικών μεταστάσεων. Ωστόσο τα συγκεκριμένα ευρήματα απέχουν πολύ από το να ισχυριστούμε ότι το γανόδερμα θεραπεύει τον καρκίνο και σίγουρα απαιτούνται περισσότερες και πιο μακροπρόθεσμες μελέτες για την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητάς του.

Προσοχή! Οι συμπληρωματικές, παράλληλες ή εναλλακτικές θεραπείες με γανόδερμα (γανοθεραπεία) και ευρύτερα οι θεραπείες με μανιτάρια (μυκητοθεραπεία) πρέπει να εφαρμόζονται με εξατομικευμένο τρόπο για κάθε ασθενή από κατάλληλα εκπαιδευμένους γιατρούς και μόνο – όχι αυθαίρετα από τον ασθενή κι όχι από άτομα που αυτοαποκαλούνται «θεραπευτές».

Είναι ασφαλές; Έχει παρενέργειες;

Γενικά το γανόδερμα θεωρείται ασφαλές, δεν είναι τοξικό και πολύ σπάνια παρατηρούνται παρενέργειες, εφόσον χρησιμοποιείται ορθολογικά. Εντούτοις σε ευαίσθητα άτομα, καθώς και σε περιπτώσεις υπερκατανάλωσης και/ή μακροχρόνιας συνεχόμενης χρήσης μεγάλων ποσοτήτων, ενδέχεται να παρουσιαστούν στομαχικές διαταραχές, διάρροια ή δυσκοιλιότητα, ζάλη, ίλιγγος, πονοκέφαλος, ξηροστομία, ερεθισμός δέρματος με κνησμό ή όχι, ρινορραγία κ.ά. Οι παρενέργειες αυτές, οι οποίες θεωρούνται εκδήλωση της προσπάθειας αποτοξίνωσης του οργανισμού, είναι κατά κανόνα παροδικές και συνήθως υποχωρούν έπειτα από λίγες μέρες.

Για την ασφάλειά σου: Συμβουλεύσου γιατρό, φαρμακοποιό ή διαιτολόγο για το ποιο προϊόν εξυπηρετεί τις ανάγκες σου και πώς θα το χρησιμοποιήσεις σωστά. Ο τρόπος χρήσης και η δοσολογία διαφέρουν ανάλογα με το προϊόν και επίσης εξαρτώνται από παράγοντες όπως το σωματικό βάρος, το φύλο, η ηλικία, η κατάσταση υγείας κ.ά. Αν δεν υπάρχει συγκεκριμένη ιατρική συμβουλή, ακολούθησε τις οδηγίες χρήσης που αναγράφονται στην ετικέτα του προϊόντος – μην υπερβαίνεις την προτεινόμενη δοσολογία!

Υπάρχουν αντενδείξεις;

Το γανόδερμα αντενδείκνυται σε άτομα αλλεργικά σε αυτό και γενικότερα σε άτομα με αλλεργία/υπερευαισθησία στα μανιτάρια. Επίσης, δεν πρέπει να χρησιμοποιείται από παιδιά, έγκυες ή θηλάζουσες, καθώς και από άτομα με διαταραχές πήξης του αίματος, γαστρεντερική αιμορραγία, έλκος, πολύ χαμηλή αρτηριακή πίεση, σακχαρώδη διαβήτη τύπου Ι. Αν ακολουθείς οποιαδήποτε θεραπευτική αγωγή, φαρμακευτική ή μη, ιδίως δε εάν παίρνεις φάρμακα για την υπέρταση ή το σακχαρώδη διαβήτη ή φάρμακα που επιδρούν στην πήξη του αίματος, συμπεριλαμβανομένων αντιπηκτικών, θρομβολυτικών, ασπιρίνης, αντιφλεγμονωδών αλλά και συμπληρωμάτων διατροφής που «αραιώνουν» το αίμα, όπως τα ω-3 λιπαρά οξέα ή το τζίνγκο μπιλόμπα, πρέπει να ενημερώσεις το γιατρό σου πριν το χρησιμοποιήσεις σε οποιαδήποτε μορφή, ακόμα και ως οδοντόπαστα ή καλλυντικό, και να τηρήσεις αυστηρά τις οδηγίες του.

Προσοχή! Το γανόδερμα μπορεί να μειώσει τις τοξικές παρενέργειες ορισμένων φαρμάκων αλλά και να αυξήσει τη δραστικότητά τους, όπως π.χ. των αντιυπερτασικών, που σημαίνει ότι σε πλείστες περιπτώσεις απαιτείται η τροποποίηση της φαρμακευτικής αγωγής.

Τελικά, αξίζει να το δοκιμάσω;

Ναι, αξίζει να δοκιμάσεις το γανόδερμα εάν είσαι υγιής, αναζητάς κάτι που μπορεί με ασφάλεια να συνεισφέρει στην εύρυθμη λειτουργία του οργανισμού σου και έχεις κατανοήσει ότι δεν υποκαθιστά την ισορροπημένη διατροφή και έναν υγιεινό τρόπο ζωής. Αν όμως έχεις κάποια ασθένεια, αναρρώνεις από αυτήν ή σου χορηγούνται φάρμακα, απαράβατη προϋπόθεση είναι να εγκρίνει ο γιατρός σου τη χρήση του και να σε καθοδηγήσει αυτός ή άλλος εξειδικευμένος επαγγελματίας υγείας για τον τρόπο λήψης του.

ΑΠΟ ΤΟΝ ΣΤΑΥΡΟ ΔΕΔΟΥΚΟ

Πρώτη δημοσίευση: Περιοδικό Αρμονία, τεύχος 149

Update: Οκτώβριος 2015.