Τα μηχανήματα κλιματισμού παρέχουν τη δυνατότητα να δημιουργήσουμε σε οποιονδήποτε κλειστό χώρο το κατάλληλο μικροκλίμα, με ευχάριστη θερμοκρασία και επίπεδα υγρασίας, συμβάλλοντας έτσι στην καλύτερη θερμορύθμιση του οργανισμού σε αντίξοες καιρικές συνθήκες και στην αποφυγή απειλητικών για τη ζωή καταστάσεων, όπως η θερμική εξάντληση και η θερμοπληξία. Παρ’ όλα αυτά τα θετικά, η άμετρη και ανορθολογική χρησιμοποίηση του κλιματιστικού μπορεί να προκαλέσει προβλήματα υγείας, έμμεσα ή άμεσα.

Air-κίνδυνοι

Η γνώση αποτελεί το πρώτο βήμα για την πρόληψή τους.

Αναπνευστικά προβλήματα

Η ρύθμιση του κλιματιστικού σε πολύ χαμηλή θερμοκρασία σε σχέση με την εξωτερική, καθώς και η υπερβολική χρήση του σε συνδυασμό με τον ανεπαρκή εξαερισμό του χώρου επαυξάνουν τις πιθανότητες εκδήλωσης φλεγμονών, λοιμώξεων και αλλεργικών αντιδράσεων, όπως πονόλαιμος, βήχας, φαρυγγίτιδα, ρινοφαρυγγίτιδα, ιγμορίτιδα, αλλεργική ρινίτιδα, βλάβη στο ρινικό επιθήλιο, ακόμη και βρογχίτιδα ή πνευμονία σε ευπαθή άτομα. Μπορεί επίσης να υποτροπιάσουν την κατάσταση ήδη πασχόντων, όπως ατόμων με δυσχέρεια στην αναπνοή, βρογχικό άσθμα, χρόνια βρογχίτιδα ή χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια.

Παθογόνοι μικροοργανισμοί

Στα κλιματιστικά που δεν συντηρούνται και δεν καθαρίζονται σωστά συσσωρεύονται διάφοροι παθογόνοι μικροοργανισμοί, μύκητες (μούχλα), ακάρεα σκόνης και άλλα αλλεργιογόνα μόρια, τα οποία διοχετεύονται μέσα στον κλιματιζόμενο χώρο, ερεθίζοντας έτσι το ανοσοποιητικό σύστημα των παρευρισκομένων και αυξάνοντας τον κίνδυνο εμφάνισης νοσογόνων καταστάσεων. Μάλιστα σε ελλιπώς συντηρημένα υδρόψυκτα κεντρικά συστήματα κλιματισμού μεγάλων χώρων, π.χ. ξενοδοχεία, γραφεία, καταστήματα, όπου συχνά το νερό δεν ανακυκλώνεται, λιμνάζει και δεν απολυμαίνεται, μπορεί να αναπτυχθεί πιο εύκολα λεγεωνέλλα, βακτήριο που προκαλεί βαρύτατη λοίμωξη του κατώτερου αναπνευστικού συστήματος, γνωστή και ως «νόσο των λεγεωνάριων».

Σύνδρομο άρρωστου κτιρίου

Αρκετοί εργαζόμενοι σε γραφεία κάτω από συνθήκες τεχνητού κλιματισμού, ιδίως σε γυάλινα κτίρια που δεν αερίζονται φυσικά και βασίζονται σε μηχανικό εξαερισμό, παρουσιάζουν μια σειρά διαταραχών, οι οποίες περιγράφονται με τον όρο «σύνδρομο του άρρωστου κτιρίου». Το σύνδρομο αυτό εκδηλώνεται με διάφορα συμπτώματα, όπως ερεθισμός, ξηρότητα και φλεγμονή ματιών, λαιμού και μύτης, βήχας, βραχνάδα, συχνές μολύνσεις του φάρυγγα, λαρυγγίτιδα, ωτίτιδα, αναπνευστική δυσχέρεια, κεφαλαλγίες, μυϊκοί πόνοι, έντονη κούραση, δυσκολία συγκέντρωσης, φαγούρα στο δέρμα κ.ά.

Μυοσκελετικά προβλήματα

Η απευθείας έκθεση στον ψυχρό αέρα του κλιματιστικού, η υπερβολική χρήση του αλλά και οι απότομες εναλλαγές θερμοκρασίας, π.χ. από τη ζέστη του εξωτερικού περιβάλλοντος στο ψυχρό περιβάλλον του κλιματιζόμενου χώρου, αποτελούν αίτιο πρόκλησης μυϊκών σπασμών, κοινώς ψύξης, νευραλγιών και πόνων κυρίως σε πρόσωπο, αυχένα, ωμοπλάτες και μέση. Σε ήδη πάσχοντα άτομα από μυοσκελετικά προβλήματα, άτομα με σοβαρές ενοχλήσεις στη σπονδυλική στήλη, με αυχενικό σύνδρομο ή προδιάθεση σε αρθρίτιδες ή ραιβόκρανο, η έκθεση στο ψύχος μπορεί να προκαλέσει επιδείνωση της κατάστασής τους.

Ξηρότητα

Η πολύωρη λειτουργία του κλιματιστικού, ιδίως εάν είναι παλιάς τεχνολογίας, ελαττώνει την υγρασία του κλιματιζόμενου χώρου και ξηραίνει την ατμόσφαιρα, κάτι που μπορεί να προκαλέσει αφυδάτωση και ξηρότητα του δέρματος, ειδικά σε άτομα που δεν προσλαμβάνουν πολλά υγρά. Μπορεί επίσης να δημιουργήσει ερεθισμούς, ξηρότητα και φλεγμονές σε βλέφαρα και μάτια, π.χ. επιπεφυκίτιδα, κυρίως σε ευπαθή άτομα με ιστορικό αλλεργιών ή που φορούν φακούς επαφής.

Παχυσαρκία

Ο ανθρώπινος οργανισμός προσπαθεί να διατηρεί πάντα την εσωτερική θερμοκρασία του σταθερή, χρησιμοποιώντας διάφορους φυσιολογικούς μηχανισμούς, π.χ. όταν έχει ζέστη αυξάνει την εφίδρωση, εντείνει την αποβολή θερμότητας και μειώνει την επιθυμία για φαγητό. Με την παρατεταμένη όμως παραμονή σε τεχνητά κλιματιζόμενους χώρους και σε σταθερά ήπιες θερμοκρασίες, ο οργανισμός δεν ενεργοποιείται όσο χρειάζεται για να ρυθμίσει από μόνος τη θερμοκρασία του, δεν αποβάλλει επιπλέον θερμίδες, ούτε περιορίζει την όρεξή του – αντίθετα, όταν οι συνθήκες είναι δροσερές και ευχάριστες, η επιθυμία για κατανάλωση τροφής αυξάνεται. Ως αποτέλεσμα, άτομα που χρησιμοποιούν σχεδόν συνεχώς τον κλιματισμό και ουσιαστικά βασίζουν τη θερμορύθμισή τους σε αυτόν, τείνουν να εμφανίζουν υψηλότερα ποσοστά σωματικού λίπους, ειδικά στην περιοχή της κοιλιάς, ακόμα και όταν έχουν φυσιολογικό βάρος.

Έκλυση μονοξειδίου του άνθρακα

Το μονοξείδιο του άνθρακα είναι ένα πολύ τοξικό αέριο που υπάρχει ενδεχόμενο να εκλυθεί στον εσωτερικό χώρο στην περίπτωση που το κλιματιστικό έχει αφεθεί χωρίς καθόλου συντήρηση ή υποστεί σοβαρή βλάβη. Το αέριο αυτό είναι άοσμο και δεν προκαλεί κατά την εισπνοή του κάποιον ερεθισμό, οπότε δεν γίνεται άμεσα αντιληπτό από τον άνθρωπο. Η πρόσληψή του εμποδίζει τον οργανισμό να πάρει οξυγόνο από τον αέρα, κάτι που μπορεί να επιφέρει ως κατάληξη το θάνατο από ασφυξία, συνηθέστερα όταν η έκλυση του συγκεκριμένου αερίου είναι μεγάλη, ο χώρος δεν αερίζεται και οι διαμένοντες στο δωμάτιο κοιμούνται.

Ποιοι κινδυνεύουν περισσότερο;

Υψηλότερο κίνδυνο από την αλόγιστη έκθεση σε τεχνητό κλιματισμό διατρέχουν βρέφη και μικρά παιδιά, διότι αφενός είναι αναπτυσσόμενοι οργανισμοί με ανώριμο θερμορυθμιστικό σύστημα και μικρότερη ικανότητα προσαρμογής σε θερμοκρασιακές αλλαγές, αφετέρου εξαρτώνται σχεδόν αποκλειστικά από τους ενήλικες και τις ενέργειές τους. Επίσης υψηλό κίνδυνο παρουσιάζουν ηλικιωμένοι, παχύσαρκοι, άτομα με χρόνια αναπνευστικά προβλήματα, ευπάθεια στο ανώτερο αναπνευστικό, εξασθενημένο ανοσοποιητικό, υποτροπιάζοντα ωτορινολαρυγγολογικά προβλήματα, αλλεργίες, δερματοπάθειες, μυοσκελετικά νοσήματα, γενικότερα οι ασθενείς και όσοι λαμβάνουν φάρμακα. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις η χρησιμοποίηση του κλιματιστικού πρέπει να γίνεται σύμφωνα με τη συμβουλή του γιατρού, με ακόμη μεγαλύτερη προσοχή στους κανόνες ασφαλείας, αποφεύγοντας την πολύωρη έκθεση, τις πολύ χαμηλές θερμοκρασίες αλλά και τις απότομες εναλλαγές της.

Προσοχή! Εάν έχεις νεογέννητο ή βρέφος, ενημερώσου αναλυτικά από τον παιδίατρό σου για τη σωστή χρήση του κλιματιστικού σου.

Δροσίσου με ασφάλεια

Απόλαυσε χωρίς προβλήματα τη δροσιά που σου προσφέρει το οικιακό κλιματιστικό.

Εξοικειώσου με τη σωστή χρήση

• Βεβαιώσου ότι το κλιματιστικό είναι τοποθετημένο σε κατάλληλο σημείο του δωματίου και λειτουργεί σωστά. Αν αμφιβάλλεις, κάλεσε τεχνικό για να το ελέγξει.
• Χρησιμοποίησέ το όποτε υπάρχει πραγματική ανάγκη, π.χ. σε συνθήκες καύσωνα, περισσότερο όμως ως εφεδρικό σύστημα παροχής δροσιάς παρά ως κύριο – ενημερώσου για τις εναλλακτικές και τις συμπληρωματικές λύσεις δροσισμού.
• Μην κάθεσαι ακριβώς δίπλα στο κλιματιστικό ή, χειρότερα, εκεί όπου «χτυπάει» ο αέρας του. Απόφυγε την απευθείας έκθεση όταν είσαι ιδρωμένη, γυμνάζεσαι, δεν φοράς τα κατάλληλα ενδύματα ή εισέρχεσαι στον κλιματιζόμενο χώρο από κατά πολύ θερμότερο περιβάλλον.
• Ρύθμισε τον ανεμιστήρα του κλιματιστικού σε χαμηλές ταχύτητες όταν υπάρχει πρόβλημα υψηλής υγρασίας. Εάν υπάρχει πρόβλημα ξηρότητας και το κλιματιστικό σας δεν έχει λειτουργία αφύγρανσης, πρέπει να αναπληρώνεις την υγρασία με κατάλληλη συσκευή, π.χ. υγραντήρα.
• Απόφυγε να κοιμάσαι με ανοιχτό το κλιματιστικό, φρόντισε να το απενεργοποιείς όταν απομακρύνεσαι για αρκετή ώρα από το κλιματιζόμενο δωμάτιο.
• Σβήσε το κλιματιστικό 15-20 λεπτά πριν βγεις από το σπίτι, ώστε να προσαρμοστεί ο οργανισμός σου σταδιακά στην υψηλότερη θερμοκρασία.

Μη μετατρέπεις το σπίτι σε «ψυγείο»

• Διατήρησε το θερμοστάτη του κλιματιστικού σε συνήθη επίπεδα, ρύθμιζε τη θερμοκρασία ώστε να μη ζεσταίνεσαι, αλλά ούτε να υπάρχει έντονο κρύο, απλώς μια ελαφριά αίσθηση δροσιάς.
• Η θερμοκρασιακή διαφορά μεταξύ εσωτερικού χώρου και εξωτερικού περιβάλλοντος θα πρέπει να κυμαίνεται μεταξύ 10-15° C, όχι περισσότερο.
• Μόλις δροσίσει στο σπίτι και αισθανθείς ευχάριστα, ίσως χρειαστεί να αναπροσαρμόσεις τη θερμοκρασία του σε χαμηλότερα επίπεδα. Το ιδανικό μικροκλίμα για τον υγιή ενήλικα οργανισμό είναι θερμοκρασία 24-25ο C και 65% υγρασία.

Αέρισε και μείωσε τα μικρόβια

• Μην καπνίζεις ενόσω λειτουργεί το κλιματιστικό. Αν δεν μπορείς να το αποφύγεις, μερίμνησε τουλάχιστον το κλιματιστικό σου να είναι εφοδιασμένο με φίλτρα νέας τεχνολογίας.
• Αέριζε συχνά τους χώρους του σπιτιού. Αν κλείνεις ερμητικά παράθυρα και πόρτες, π.χ. για ενεργειακούς λόγους, φρόντισε να διακόπτεις τη λειτουργία του κλιματιστικού σε τακτά χρονικά διαστήματα και να ανοίγεις κάποιο παράθυρο, έτσι ώστε να ανανεώνεται ο αέρας και να μην ξηραίνεται η ατμόσφαιρα.
• Αν και δυσκολεύει τη λειτουργία του κλιματιστικού, άφηνε ένα παράθυρο μισάνοιχτο, τουλάχιστον 10 cm, στο χώρο που κλιματίζεται, ιδιαίτερα όταν παραμένεις για πολλές ώρες στο χώρο ή κοιμάσαι με ανοικτό κλιματιστικό, κάτι που –επαναλαμβάνουμε!– είναι προτιμότερο να αποφεύγεις.

Ναι στην καθαριότητα & τη συντήρηση

• Συντήρησε σωστά και έγκαιρα το κλιματιστικό σου, σύμφωνα με τις οδηγίες του κατασκευαστή για το μοντέλο που διαθέτεις.
• Τουλάχιστον μία φορά το χρόνο πρέπει να γίνεται σέρβις από πτυχιούχο ψυκτικό, έλεγχος λειτουργίας, χημικός καθαρισμός και απολύμανση.
• Κάλεσε άμεσα τεχνικό και μην το λειτουργείς αν έχει εμφανείς φθορές, μειωμένη απόδοση ή υποψιάζεσαι βλάβη.
• Προτίμησε φίλτρα νέας τεχνολογίας και υψηλής απόδοσης. Καθάριζε και άλλαζε τα φίλτρα συχνά, ανάλογα με τη χρήση τους και τις οδηγίες που σου έχουν δοθεί, συχνότερα όμως όταν υπάρχει εντατική λειτουργία του μηχανήματος ή/και υψηλή ατμοσφαιρική ρύπανση, εξωτερικά και εσωτερικά του σπιτιού, π.χ. καπνίζεις.
• Αν έχεις συσκευή παλιάς τεχνολογίας, εξέτασε το ενδεχόμενο αντικατάστασής της με κάποια καινούργια και πιο ασφαλή, π.χ. με μηχανικό εξαερισμό, λειτουργίες αφύγρανσης και αποδοτικότερο φιλτράρισμα.

Οικιακή καθαριότητα

• Το κλιματιστικό απορροφά ρύπους, σκόνη, καπνό τσιγάρου και άλλα αλλεργιογόνα μόρια που υπάρχουν στο δωμάτιο και τα «ανακυκλώνει» μέσα σε αυτό. Γι’ αυτό ελαχιστοποίησε τα επίπεδα σκόνης του σπιτιού σου και καθάριζε με υγρό πανί τις σκονισμένες επιφάνειες.
• Τίναζε και πλύνε τακτικά κουρτίνες, ριχτάρια, καλύμματα επιπλώσεων και γενικότερα οτιδήποτε μαζεύει σκόνη.

Δροσίσου εναλλακτικά

Μείωσε το αίσθημα ζέστης, τη χρήση κλιματιστικού αλλά και το λογαριασμό ηλεκτρικού ρεύματος με εναλλακτικούς τρόπους.

Χωρίς κόστος

• Περιόρισε το φυσικό αερισμό όταν η εξωτερική θερμοκρασία είναι πολύ υψηλή. Αέριζε το σπίτι νωρίς το πρωί ή αργά το βράδυ. Κατά τις ώρες έντονης ηλιοφάνειας, διατήρησε τα παράθυρα κλειστά και σκιασμένα και τις κουρτίνες κλειστές.
• Απομάκρυνε τους καθρέφτες που βρίσκονται απέναντι από παράθυρα.
• Περιόρισε τη χρήση φώτων και ειδικά λαμπτήρων πυράκτωσης κατά τη διάρκεια της μέρας.
• Απόφυγε να ανάβεις συσκευές που εκπέμπουν μεγάλη θερμότητα όταν η θερμοκρασία είναι υψηλή.
• Ντύσου κατά την παραμονή σου στο σπίτι με χρωματιστά, ελαφριά και αεράτα ρούχα, προτίμησε φυσικά υφάσματα, π.χ. βαμβακερά.
• Να πίνεις άφθονο νερό και άλλα υγρά σε τακτά χρονικά διαστήματα, προτιμότερο χωρίς θερμίδες.
• Περιόρισε την κατανάλωση φαγητού, ιδίως δε ζεστών και δύσπεπτων, προτίμησε σαλάτες, φρούτα, κρύα πιάτα και γενικώς ελαφρά και δροσερά γεύματα.
• Αύξησε τη συχνότητα που κάνετε μπάνιο ή ντους με δροσερό νερό.
• Όταν έχει πολλή ζέστη, γέμισε μερικά μπουκάλια με παγωμένο νερό και τοποθέτησέ τα κοντά στα παράθυρα και στις μπαλκονόπορτες ή μπροστά σε ανεμιστήρα.

Με μικρό έως μέτριο κόστος

• Χρησιμοποίησε ανεμιστήρες οροφής ή δαπέδου. Βεβαιώσου ότι το καλοκαίρι ο ανεμιστήρας οροφής γυρίζει αριστερόστροφα.
• Μείωσε τη θερμότητα που εισέρχεται στο εσωτερικό του σπιτιού από την ταράτσα σας ή από άλλες εισόδους, επενδύοντας στην καλή μόνωσή του.
• Δημιούργησε εξωτερική σκίαση με τις κατάλληλες τέντες.
• Τοποθέτησε στα παραθυρόφυλλα ειδικές ταινίες-φίλτρα που αντανακλούν το φως και περιορίζουν την είσοδο θερμότητας στο σπίτι.
• Βάλε ψηλά φυτά στο μπαλκόνι σου ή/και, αν υπάρχει η δυνατότητα, φτιάξε ένα μικρό κήπο στην ταράτσα σου.
• Βάψε το εξωτερικό του σπιτιού σου με χρώματα ανοιχτά, χρησιμοποίησε κατάλληλα επιχρίσματα και καλύψεις που μειώνουν την εσωτερική θερμοκρασία.
• Συμβουλεύσου εξειδικευμένο αρχιτέκτονα γύρω από τις φυσικές βιοκλιματικές μεθόδους: υποκαθιστούν αποτελεσματικά τα τεχνητά συστήματα κλιματισμού χωρίς να εγκυμονούν κινδύνους ούτε για την ανθρώπινη υγεία ούτε για το περιβάλλον.

ΑΠΟ ΤΟΝ ΣΤΑΥΡΟ ΔΕΔΟΥΚΟ