Πολλά χρόνια πριν, όταν ένα ζευγάρι είχε πρόβλημα τεκνοποίησης, πίστευαν ότι υπεύθυνη ήταν η γυναίκα. Σήμερα από τις στατιστικές γνωρίζουμε ότι ο άνδρας είναι τουλάχιστον κατά 50% συνυπεύθυνος για την υπογονιμότητα του ζευγαριού. Αυτό το ποσοστό ίσως ακούγεται απίστευτο, εάν σκεφτεί κανείς ότι ένας υγιής άνδρας ελευθερώνει με κάθε εκσπερμάτιση 120-600 εκατομμύρια σπερματοζωάρια.
Τι φταίει;
Σύμφωνα με τους ειδικούς, οι αιτίες που σήμερα οδηγούν στη συνεχώς μειωμένη γονιμότητα των ανδρών είναι πολλές. Μόλυνση του περιβάλλοντος, κάπνισμα, κατανάλωση αλκοόλ και φαρμάκων, επίδραση της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας (υπολογιστές, wi-fi), καθώς και συχνή έκθεση σε υψηλές θερμοκρασίες αποτελούν επιβαρυντικούς παράγοντες για το σπέρμα. Από επιδημιολογικές μελέτες προκύπτει μάλιστα ότι υπάρχει σε παγκόσμιο επίπεδο μια «εξασθένιση» του σπέρματος της τάξης του 1,5-3,1% ετησίως. Άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν επίσης τη γονιμότητα των ανδρών είναι η κιρσοκήλη, διάφορες ορμονικές διαταραχές, φλεγμονές και τραυματισμοί στην περιοχή των γεννητικών οργάνων, μολύνσεις του σπέρματος κ.ά.
Focus σε 4 ύπουλους «εχθρούς» της ανδρικής γονιμότητας
1. Κιρσοκήλη
Συναντάται στο 15% του ανδρικού πληθυσμού, χωρίς να δημιουργεί πρόβλημα και στο 40% των ανδρών με υπογονιμότητα. Όπως εξηγεί ο κ. Αλέξανδρος Παπαδόπουλος, χειρουργός ανδρολόγος-ουρολόγος: «Πρόκειται για κιρσούς των φλεβών των όρχεων (στο 90% των περιπτώσεων αφορά τον αριστερό όρχι), που οδηγούν συχνά σε επιδείνωση της ποιότητας του σπέρματος μέχρι το μηδενισμό του. Με δυο λόγια η κιρσοκήλη μειώνει τη συγκέντρωση και το συνολικό αριθμό των σπερματοζωαρίων, περιορίζει σημαντικά την κινητικότητά τους, επηρεάζει αρνητικά τη μορφολογία τους και αυξάνει το ποσοστό βλαβών στο DNA του σπερματοζωαρίου. Η διάγνωση γίνεται με την κλινική εξέταση, ενώ στη μικρού/μέτριου βαθμού κιρσοκήλη χρήσιμο είναι και το triplex οσχέου». Κι όσο για την αντιμετώπισή της, σήμερα υπάρχουν διάφορες τεχνικές, από τις οποίες τα καλύτερα αποτελέσματα έχει η μικροχειρουργική. O χρόνος νοσηλείας είναι από λίγες ώρες έως μία ημέρα, ενώ ο ασθενής από την επόμενη ημέρα του χειρουργείου επανέρχεται στις ασχολίες του.
2. Αύξηση της θερμοκρασίας των όρχεων
Oι υψηλές θερμοκρασίες είναι από τους πιο σημαντικούς εχθρούς της ανδρικής γονιμότητας. Και αυτό γιατί όπως επισημαίνει ο κ. Δημήτρης Χατζηχρήστου, καθηγητής Ουρολογίας του ΑΠΘ και πρόεδρος του Ινστιτούτου Μελέτης Ουρολογικών Παθήσεων (IMOΠ): «Οι όρχεις για να λειτουργούν πρέπει να έχουν χαμηλότερη θερμοκρασία από αυτήν του υπόλοιπου σώματος. Έτσι οτιδήποτε διαταράσσει αυτήν τη θερμοκρασιακή διαφορά μπορεί να έχει αρνητική επίδραση στο σπέρμα και λόγω αύξησης της θερμοκρασίας στους όρχεις. Θα λέγαμε, λοιπόν, ότι η καθιστική εργασία, τα στενά παντελόνια και εσώρουχα υπερθερμαίνουν τα γεννητικά όργανα με αποτέλεσμα τη μείωση της κινητικότητας του σπέρματος και επακόλουθο την ανδρική υπογονιμότητα».
3. Λοιμώξεις
Στους κινδύνους που προκαλούν υπογονιμότητα συμπεριλαμβάνονται τόσο τα σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα όσο και η ύπαρξη διαφόρων μικροοργανισμών που δεν μπορούν φυσικά να ανιχνευθούν με μια απλή παρατήρηση στο μικροσκόπιο. Η ύπαρξή τους όμως και η παρουσία φλεγμονών (π.χ. προστατίτιδα, επιδιδυμίτιδα) έχουν ως αποτέλεσμα την αλλαγή στην ποιότητα του σπέρματος. Πολλές φορές οι λοιμώξεις αυτές γίνονται χρόνιες και δεν δίνουν συμπτώματα. Γι’ αυτό πρέπει κάθε άτυπη ενόχληση στη γενετική περιοχή να διερευνάται. Και δεν είναι μόνο αυτό… Όπως τονίζουν από το Ινστιτούτο Μελέτης Ουρολογικών Παθήσεων, μια χρόνια λοίμωξη σε έναν άντρα μπορεί να οδηγήσει στην απόφραξη των πόρων από όπου μεταφέρονται τα σπερματοζωάρια και συνεπώς μπορεί μεν να παράγονται φυσιολογικά, αλλά ίσως δεν καταφέρνουν να φτάσουν στην ουρήθρα (αποφρακτική αζωοσπερμία).
4. Παχυσαρκία
Στις περιπτώσεις όπου υπάρχει αυξημένο σωματικό βάρος έχει βρεθεί πως όταν τελικά ο δείκτης μάζας σώματος ξεπεράσει τα 25-30 kg/m2, υπάρχουν σημαντικές αλλοιώσεις τόσο στη μορφολογία των σπερματοζωαρίων όσο και στο γενετικό υλικό (στο DNA) που μεταφέρουν. Eπιπλέον οι παχύσαρκοι άνδρες μπορεί να έχουν μειωμένα επίπεδα τεστοστερόνης, κάτι που επηρεάζει επίσης τη λειτουργία του σπέρματος.
Ο «ένοχος» κρύβεται και στις καθημερινές συνήθειες…
- ΚΑΠΝΙΣΜΑ Έχει βρεθεί ότι οι καπνιστές έχουν κατά μέσο όρο 13-17% λιγότερο σπέρμα από τους μη καπνιστές, λόγω των χημικών ουσιών που περιέχονται στο τσιγάρο. Επίσης μελέτες του Παν/μίου Ιωαννίνων σε συνεργασία με το Παν/μιο Tottori της Ιαπωνίας έδειξαν ότι μεγάλες ποσότητες μεταβολιτών της νικοτίνης (όπως π.χ. η κοτινίνη) στο αίμα προκαλούν βλάβη στη βιοσύνθεση τεστοστερόνης, στη σπερματογένεση, στην ωρίμανση των σπερματοζωαρίων αλλά και στην ελάττωση της γονιμοποιητικής ικανότητάς τους. Ευτυχώς, αν σταματήσει κανείς το κάπνισμα εγκαίρως, η βλάβη αυτή είναι αναστρέψιμη.
- ΠΛΑΣΤΙΚΑ ΠΟΤΗΡΙΑ Η καθημερινή συνήθεια που έχουν πολλοί άνδρες να πίνουν τον καφέ τους σε πλαστικά ποτήρια μιας χρήσης μπορεί, σύμφωνα με μελέτες, να επηρεάσει την ποιότητα του σπέρματος λόγω των διάφορων ουσιών που εκλύονται από το πλαστικό – κυρίως όταν αυτό έρχεται σε επαφή με τον πολύ ζεστό καφέ.
- ΚΙΝΗΤΟ Υπάρχουν μελέτες που συσχετίζουν την πολύωρη και καθημερινή χρήση του κινητού τηλεφώνου με διαταραχές σπερματογένεσης, χωρίς όμως να έχει ξεκαθαριστεί η ακριβής σχέση.
- ΛΑΠΤΟΠ ΣΤΑ ΓΟΝΑΤΑ Μελέτες έχουν δείξει αύξηση της θερμοκρασίας των όρχεων από χρήση φορητών υπολογιστών στα γόνατα κατά 2-3ο C, που είναι ικανή να περιορίσει τη σπερματογένεση.
- ΚΑΥΤΟ ΜΠΑΝΙΟ Mπορεί να «σκοτώνει» τα σπερματοζωάρια, αφού οι υψηλές θερμοκρασίες αντενδείκνυνται. Μάλιστα το να γεμίζει κανείς την μπανιέρα του και να μένει ώρα μέσα στο ζεστό νερό είναι ό,τι χειρότερο για την ανδρική γονιμότητα. Το ίδιο ισχύει για το τζακούζι και τη σάουνα.
- ΣΤΡΕΣ Άνδρες που βρίσκονται σε κατάσταση στρες παράγουν μεγαλύτερο ποσοστό σπερματοζωαρίων ανώμαλης μορφολογίας. Σε ειδική μελέτη που έγινε φάνηκε ότι οι μαραθωνοδρόμοι κατά τη διάρκεια των προπονήσεών τους παράγουν σπερματοζωάρια διαφορετικής μορφολογίας από τα φυσιολογικά.
- ΤΡΑΥΜΑΤΙΣΜΟΙ Μπορεί η άσκηση να συμβάλει στη διατήρηση της καλής φυσικής κατάστασης, ωστόσο οι όρχεις μπορεί να «τραυματιστούν» κατά τη διάρκεια αθλημάτων, όπως οι πολεμικές τέχνες αλλά και η ποδηλασία και η ιππασία, εφόσον οι όρχεις δεν προστατεύονται. Η χρήση σπασουάρ κατά την άσκηση, ενός ειδικού τύπου εσωρούχου που διατίθεται σε καταστήματα αθλητικών ειδών, προστατεύει τους όρχεις.
- ΠΟΛΥ ΣΕΞ Η σεξουαλική επαφή (2-3 φορές την ημέρα) μπορεί να οδηγήσει σε δραματική μείωση του σπέρματος, ενώ αντίθετα το σπέρμα θα είναι πολύ ισχυρότερο αν περιμένει ένας άνδρας 2 ή 3 μέρες πριν εκσπερματίσει.
Ανδρολογικό τσεκάπ; Mην το καθυστερείτε
Στους άνδρες που επιθυμούν μεν την πατρότητα, αλλά αντιμετωπίζουν πρόβλημα υπογονιμότητας, το ανδρολογικό τσεκάπ είναι απαραίτητο. Όπως τονίζει ο κ. Νικόλαος Σοφικίτης, καθηγητής Ουρολογίας Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Ιωαννίνων: «Ο έλεγχος πρέπει να αφορά κλινική εξέταση στους όρχεις, καθώς και τη διεξαγωγή υπερήχου για να φανεί αν υπάρχει κιρσοκήλη. Παράλληλα θα ήταν καλό να γίνει έλεγχος του ορμονικού προφίλ του άνδρα για ορμόνες όπως η τεστοστερόνη, η προλακτίνη και η θυλακιοτρόπος ορμόνη, καθώς και ένα σπερμοδιάγραμα – η σημαντικότερη εξέταση της εκτίμησης της γονιμότητας του άντρα. Επίσης καλό θα ήταν να γίνει έλεγχος του σακχάρου για την πιθανή ύπαρξη λανθάνοντος διαβήτη, καθώς και εξέταση για πιθανή ύπαρξη σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων».
Να θυμάσαι
Ανάλογα με το πρόβλημα υπογονιμότητας που αντιμετωπίζετε με τον σύντροφό σου και τη σοβαρότητά του ο γιατρός θα σας συστήσει και την κατάλληλη φαρμακευτική ή χειρουργική θεραπεία. Γι’ αυτούς που το πρόβλημά τους δεν επιδέχεται βελτίωση με φαρμακευτική ή άλλη αγωγή, ο ειδικός γιατρός θα συστήσει κάποια μορφή υποβοηθούμενης αναπαραγωγής (σπερματέγχυση, εξωσωματική γονιμοποίηση κ.ά.).
ΑΠΟ ΤΗ ΡΙΤΑ ΒΕΛΩΝΗ
