Σύμφωνα με τις στατιστικές, 4 στα 5 άτομα έχουν υποφέρει τουλάχιστον μία φορά στη ζωή τους από πόνους που εντοπίζονται στον αυχένα (αυχεναλγία), στην πλάτη (ραχιαλγία) ή στη μέση (οσφυαλγία) ή, σε αρκετές περιπτώσεις, αντανακλώνται και σε άλλα μέρη του σώματος, όπως στα πόδια ή τα χέρια. Οι πόνοι αυτοί μπορεί να εκδηλωθούν με διάφορες μορφές, από σχετικά ήπιοι, απλώς ενοχλητικοί και περαστικοί μέσα σε λίγες ημέρες χωρίς ιδιαίτερη θεραπεία, κάτι που συμβαίνει στο 80-90% των περιπτώσεων, μέχρι χρόνιοι και εμμένοντες για καιρό, υποτροπιάζοντες, ανυπόφοροι και, σπανιότερα, τόσο έντονοι που χρήζουν επείγουσας ιατρικής βοήθειας.
Αναζήτησε το αίτιο
Αυτοί καθαυτοί οι πόνοι δεν αποτελούν ασθένεια! Αποτελούν απλώς το σύμπτωμα ή ένα από τα συμπτώματα κάποιου προβλήματος που μπορεί να έχει ένα ή περισσότερα αίτια. Με άλλα λόγια, «κάτι» τους προκάλεσε ή/και συνεχίζει να τους προκαλεί. Κι όταν οι πόνοι δεν λένε να περάσουν ή φεύγουν και ξανάρχονται, αυτό το κάτι που τους προκαλεί, η γενεσιουργός αιτία δηλαδή, επιβάλλεται να διερευνηθεί ιατρικά, να βρεθεί ποιο ακριβώς είναι, αν είναι παθολογικό ή όχι, να αξιολογηθεί και να αντιμετωπιστεί με τον ενδεδειγμένο τρόπο.
Συνήθη παθολογικά αίτια
Συχνότερα αίτια πρόκλησης πόνων είναι οι εκφυλιστικές αλλοιώσεις των σπονδύλων λόγω της μηχανικής επιβάρυνσης που δέχονται και οι κακώσεις που προκλήθηκαν από άμεσο τραυματισμό της σπονδυλικής στήλης, των μυών που την περιβάλλουν ή των δομών της. Αρκετές, όμως, φορές, οι πόνοι αποτελούν σύμπτωμα άλλων προβλημάτων, όπως οστεοπόρωσης με σπονδυλικά κατάγματα (η πιο συχνή αιτία πόνων σε άτομα άνω των 60 ετών), σκολίωσης, κύφωσης, σπλαχνικών νοσημάτων, λοιμώξεων, οστεοαρθρίτιδας και οστεοφύτων («άλατα»), ρευματοειδούς αρθρίτιδας, αγκυλοποιητικής σπονδυλίτιδας κ.ά. ή έχουν νευροπαθητική προέλευση, προκαλούνται δηλαδή από βλάβη ή δυσλειτουργία του περιφερικού ή του κεντρικού νευρικού συστήματος.
Πόνοι χωρίς παθολογικό αίτιο
Αν μετά την ιατρική διερεύνηση αποκλειστούν τα παθολογικά αίτια, κάτι που δεν είναι πάντα εύκολο, τότε οι υπαίτιοι της πρόκλησης πόνων πρέπει να αναζητηθούν σε παράγοντες που σχετίζονται με τον τρόπο ζωής, π.χ. έλλειψη επαρκούς σωματικής άσκησης, πολύωρο κάθισμα, λανθασμένες σωματικές στάσεις, επιβαρυντικές συνθήκες εργασίας, παχυσαρκία, ξαφνική-έντονη σωματική δραστηριότητα αλλά και η υπερβολική άθληση που γίνεται χωρίς κατάλληλη προετοιμασία ύστερα από μια μεγάλη περίοδο αδράνειας, όπως συχνά συμβαίνει λίγο πριν από το καλοκαίρι. Ενοχοποιούνται επίσης παράγοντες όπως οι διατροφικές ανεπάρκειες, το κάπνισμα, ο τύπος της προσωπικότητας και η ψυχολογική κατάσταση.
Ψυχογενή αίτια
Σε κάποιες περιπτώσεις, αυξημένες σε συχνότητα τα τελευταία χρόνια, τα αίτια των πόνων δεν είναι σωματικά αλλά ψυχικά, ενοχοποιείται δηλαδή η σωματοποίηση της έντονης εσωτερικής πίεσης, π.χ. λόγω οικονομικών δυσκολιών, άγχους, συναισθηματικών προβλημάτων, καταθλιπτικής διάθεσης και άλλων αρνητικών ψυχολογικών παραγόντων. Είναι μάλιστα χαρακτηριστικό ότι αρκετά άτομα όταν νιώθουν αγχωμένα και συναισθηματικά φορτισμένα σφίγγουν ασυναίσθητα τους μυς του αυχένα ή της πλάτης, κάτι που επαναλαμβανόμενα με τον καιρό μπορεί να οδηγήσει σε χρόνιους μυοσκελετικούς πόνους ή στην επιδείνωση ήδη υφιστάμενων.
Μήπως είναι απλώς «πιάσιμο»;
Τo «πιάσιμο» δεν είναι τίποτε άλλο παρά σπασμός των μυών που οφείλεται ως επί το πλείστον σε μηχανικά αίτια, χωρίς να αποκλείονται τα παθολογικά. Εκδηλώνεται συνήθως ύστερα από κάποια αιφνίδια και απότομη κίνηση, π.χ. άρση βάρους, ή λόγω ξαφνικής υπερβολικής σωματικής καταπόνησης, π.χ. γυμναστικής, και οι πόνοι δεν διαρκούν περισσότερο από 4-5 ημέρες.
Πότε πρέπει να ανησυχήσω;
Απευθύνσου οπωσδήποτε σε γιατρό όταν υπάρχουν ένα ή περισσότερα από τα παρακάτω χαρακτηριστικά:
- Οι πόνοι έχουν μεγάλη ένταση και δεν υποχωρούν κάπως ύστερα από μερικές ώρες ή χειροτερεύουν ή επανέρχονται και είναι επαναλαμβανόμενοι ή όταν παρά τη λήψη αναλγητικού σε ενοχλούν έντονα και κατά τη διάρκεια της νύχτας.
- Οι πόνοι δεν είναι εντοπισμένοι αποκλειστικά σε μια περιοχή, π.χ. στο πάνω μέρος της πλάτης, αλλά επεκτείνονται και αντανακλώνται και σε άλλα μέρη του σώματος, π.χ. προς το ένα νεφρό, τη μέση, τα γεννητικά όργανα, τα πόδια.
- Νιώθεις μουδιάσματα και μυρμηγκιάσματα ή/και έντονη αδυναμία στα χέρια ή στα πόδια.
- Έχεις προβλήματα στην ούρηση ή στην αφόδευση, π.χ. ακράτεια ούρων ή κοπράνων.
- Οι πόνοι συνοδεύονται από πυρετό ή ρίγη ή από εμετούς ή από δυσκαμψία του αυχένα.
Προσοχή! Ανεξαρτήτως των παραπάνω, ενημέρωσε άμεσα το γιατρό όταν οι πόνοι αφορούν παιδιά, ηλικιωμένους, ήδη ασθενείς από οποιαδήποτε σοβαρή νόσο, καθώς και άτομα με ιστορικό οστεοπόρωσης, νεφροπάθειας, καρδιοπάθειας ή καρκίνου.
Αντιμετώπιση
Μετά την ιατρική αξιολόγησή τους, αν δηλαδή είναι ανησυχητικοί ή όχι, η αντιμετώπιση των πόνων γίνεται εξατομικευμένα και στην πλειονότητα των περιπτώσεων με συντηρητικό τρόπο, ο οποίος περιλαμβάνει πάντα και μέτρα πρόληψης τυχόν επανεμφάνισής τους: ξεκούραση μόνο για όσο είναι αναγκαίο και όχι παρατεταμένη, τοπικά επιθέματα και ειδικές αλοιφές αν χρειάζεται, φάρμακα όταν είναι απολύτως απαραίτητα, φυσιοθεραπεία και κινησιοθεραπεία, ειδικές λειτουργικές ασκήσεις, εκμάθηση σωστών σωματικών στάσεων ώστε να επιβαρύνεται λιγότερο η σπονδυλική στήλη, γενικότερες αλλαγές στον τρόπο ζωής, μείωση βάρους όπου απαιτείται κ.λπ. Παρ’ όλα αυτά και παρά τη βελτίωση της κατάστασης, σε ένα ποσοστό ατόμων οι πόνοι μπορεί να μην εξαλειφθούν εντελώς και να μετατραπούν σε χρόνιους, με υφέσεις και εξάρσεις, επηρεάζοντας έτσι αρνητικά την καθημερινότητα και την ποιότητα ζωής των πασχόντων.
Προσοχή! Εάν υποφέρεις από χρόνιους πόνους, έχεις δηλαδή μια σχεδόν συνεχή αίσθησή τους και ξαφνικά οι πόνοι αυτοί οξυνθούν, αλλάξουν μορφή ή εμφανιστούν και σε άλλες περιοχές, συμβουλεύσου άμεσα το γιατρό σου και μην κάνεις το λάθος να καταφύγεις στη φαρμακευτική αγωγή που τυχόν είχες πάρει παλαιότερα χωρίς να ρωτήσεις – εάν αυτήν τη φορά το αίτιο των πόνων είναι άλλο, τότε τα φάρμακα μπορεί να επιδεινώσουν την κατάσταση ή να δυσκολέψουν τη διάγνωση, «σκεπάζοντας» το πραγματικό πρόβλημα.
ΑΠΟ ΤΟΝ ΣΤΑΥΡΟ ΔΕΔΟΥΚΟ
Πρώτη δημοσίευση: Περιοδικό Αρμονία, τεύχος 169
Update: Οκτώβριος 2015.
