Το στόμα μας είναι ένας ολόκληρος κόσμος, που κατοικείται από αναρίθμητα μικροσκοπικά όντα, διαφόρων ειδών βακτηρίδια, άλλα ωφέλιμα και άλλα βλαβερά. Ακόμα και σε ένα νεογέννητο μωρό η στοματική κοιλότητα μένει «καθαρή» μόνο για τις πρώτες 10 ώρες αφότου βγει από τη μήτρα. Έτσι η συμβίωσή μας με αυτούς τους μικροοργανισμούς, που δυστυχώς ορισμένοι δεν έχουν και τις καλύτερες προθέσεις απέναντί μας, είναι αναγκαστική. Κι εκείνοι σχηματίζουν «αποικίες» στα δόντια και τα ούλα μας, βρίσκοντας ευνοϊκές συνθήκες διαβίωσης στην οδοντική πλάκα και την πέτρα. Η οδοντική πλάκα τούς εξασφαλίζει ένα καλό υπόστρωμα για να εγκατασταθούν και την αναερόβια κατάσταση που προτιμούν, καθώς δεν τους αρέσει το οξυγόνο.

Οι μικροοργανισμοί είναι υπεύθυνοι για την ουλίτιδα, την περιοδοντίτιδα και την τερηδόνα, όλες τις αιτίες δηλαδή που καταστρέφουν τα δόντια και τα ούλα. Αυτό βέβαια το ξέρουμε όλοι. Λιγότερο γνωστή, όμως, είναι η επιρροή ενός μη υγιούς στόματος σε ολόκληρο τον οργανισμό.

Με την υγεία στο... στόμα

Το στόμα πραγματικά μπορεί να μεταβληθεί σε μια ανοιχτή πόρτα που επιτρέπει να περάσουν τοξίνες στον οργανισμό. Αν τα ούλα ματώνουν, οι μικροοργανισμοί διοχετεύονται εύκολα στην κυκλοφορία του αίματος και μέσω αυτής σε ολόκληρο το σώμα. Πρώτα απ’ όλα εδώ και χρόνια έχει επιβεβαιωθεί ότι η κακή στοματική υγεία συνδέεται με καρδιοπάθειες, ενδοκαρδίτιδες, θρομβώσεις του αίματος και με τις αθηρωματικές πλάκες που φράζουν τα αιμοφόρα αγγεία. Μάλιστα τα ίδια βακτηρίδια που προκαλούν περιοδοντίτιδα έχουν εντοπιστεί και στις αθηρωματικές πλάκες. Όμως τα προβλήματα στο κυκλοφορικό σύστημα και στην καρδιά δεν είναι τα μόνα που συνδέονται με τις παθήσεις της στοματικής κοιλότητας. Πρόσθεσε ακόμα:

• Γέννηση πρόωρων ή ελλιποβαρών μωρών
• Νεφρικά προβλήματα
• Νόσο Αλτσχάιμερ
• Επιδείνωση του διαβήτη
• Αναπνευστικά προβλήματα
• Αυτοάνοσα νοσήματα, όπως η ρευματοειδής αρθρίτιδα
• Καρκίνο του στόματος, που μπορεί να εξαπλωθεί και σε άλλα σημεία

Βέβαια όλα αυτά δεν έχουν επιβεβαιωθεί απόλυτα ως κύρια αποτελέσματα της κακής στοματικής υγείας, γιατί συχνά οι ανάλογες ιατρικές έρευνες καταλήγουν σε αντιφατικά μεταξύ τους αποτελέσματα. Το γεγονός όμως είναι ότι η κακή υγεία και η ελλιπής φροντίδα του στόματος συνυπάρχουν με όλα αυτά τα προβλήματα στην πλειονότητα των περιστατικών. Κάτι τέτοιο είναι λογικό, γιατί πολλές φορές τα άτομα που είναι αμελή στη στοματική τους υγιεινή παραμελούν και τη γενικότερη υγεία τους. Πέρα από αυτό, το να έχει ο οργανισμός να αντιμετωπίσει μια μόνιμη εστία μόλυνσης, όπως καταντά το στόμα, ρίχνει τις άμυνές του και τον κάνει επιρρεπή σε ένα σωρό άλλες προβληματικές καταστάσεις.

Βούρτσισες, σκούπισες, τελείωσες; Μάλλον όχι...

Ακόμα και αν πλένουμε τα δόντια μας τουλάχιστον δύο φορές την ημέρα, όπως συνιστούν οι οδοντίατροι, είναι αμφίβολο αν το κάνουμε όπως και για όσο χρόνο πρέπει.

Με το ρολόι. Κανονικά το βούρτσισμα των δοντιών πρέπει να διαρκεί γύρω στα τρία λεπτά, ώστε να περιλαμβάνει όλα τα δόντια, σε όλες τους τις επιφάνειες: εξωτερική, εσωτερική, οριζόντια.

Οι σωστές κινήσεις. Έχουν μεγάλη σημασία, ώστε να φτάνει το καθάρισμα στις πιο δύσκολες περιοχές της οδοντοστοιχίας. Κι αυτές δεν είναι μόνο τα πίσω δόντια αλλά και οι βάσεις όλων των δοντιών, καθώς στο όριο των ούλων συσσωρεύονται κατά προτίμηση οι μικροοργανισμοί. Για να πιάσεις αυτή την περιοχή, κράτησε την οδοντόβουρτσα έτσι που οι τρίχες να έρχονται στη βάση του δοντιού με κλίση 45 μοιρών. Δεν πρέπει να κάνεις μεγάλες κινήσεις δεξιά-αριστερά ή πάνω-κάτω. Οι κινήσεις πρέπει να είναι μικρές και γρήγορες, στο πλάτος ενός δοντιού κάθε φορά και να μοιάζουν περισσότερο με δονήσεις. Επιπλέον μην πιέζεις την οδοντόβουρτσα πάνω στα ούλα. Βάλε επιμονή, αλλά όχι δύναμη.

Οδοντικό νήμα. Όχι, δεν είναι προαιρετικό... Πολύς κόσμος παραβλέπει τη χρήση του κι όμως είναι απαραίτητη τουλάχιστον μία φορά την ημέρα. Και όπως είπε κάποτε ένας οδοντίατρος σε έναν πελάτη που ρώτησε σε ποια δόντια να χρησιμοποιεί το οδοντικό νήμα, «Μόνο σε όσα δόντια θέλεις να κρατήσεις». Μπορείς για ευκολία να επιλέξεις τον τύπο νήματος με επικάλυψη κεριού, για να γλιστρά πιο εύκολα ανάμεσα στα δόντια.

Προσοχή στο timing. Από τις δύο φορές την ημέρα –το λιγότερο που θα πλένεις τα δόντια σου– η μία πρέπει να είναι οπωσδήποτε το βράδυ πριν κοιμηθείς και εννοείται ότι μετά δεν πρέπει να φας ή να πιεις τίποτα, εκτός από νερό. Καλό είναι και μετά από τα γεύματα. Αν πάλι δεν έχεις δυνατότητα να πλύνεις τα δόντια σου, τουλάχιστον να ξέπλυνε το στόμα σου με λίγο νερό ή να μάσησε μια τσίχλα με ξυλιτόλη. Επίσης άφησε να περάσει τουλάχιστον μισή ώρα από το γεύμα για να βουρτσίσεις τα δόντια σου κι αυτό επειδή ορισμένες όξινες τροφές μαλακώνουν το σμάλτο τους, που με το τρίψιμο της οδοντόβουρτσας κινδυνεύει να φθαρεί. Σε αυτές τις τροφές συγκαταλέγονται οι τομάτες και τα εσπεριδοειδή, άρα και οι χυμοί τους. Ως προς αυτούς τους χυμούς ορισμένοι συστήνουν να τους πίνεις με καλαμάκι, ώστε να έρχονται όσο το δυνατόν λιγότερο σε επαφή με τα δόντια. Αλλά και γενικά οι τροφές που περιέχουν άμυλο και σάκχαρο κάνουν τα βακτηρίδια να εκκρίνουν οξέα βλαβερά για τα δόντια.

Φροντίδα με το «καλημέρα»

Η καθημερινή περιποίηση των δοντιών συνοδεύεται από μια πλύση με στοματικό διάλυμα, που βοηθά στην αποφυγή της τερηδόνας, της πλάκας και των άλλων προβλημάτων. Πρέπει να ξέρεις όμως ότι το στόμα έχει ανάγκη να ξεπλυθεί και άλλες στιγμές στη διάρκεια της ημέρας, και μία από αυτές είναι το πρωί που ξυπνάμε. Στη διάρκεια της νύχτας στο στόμα έχουν συσσωρευτεί όλες οι τοξίνες που αποβάλλει ο οργανισμός και γι’ αυτό δεν είναι σκόπιμο να φας ή να πιεις πριν τουλάχιστον ξεπλύνεις το στόμα σου.

Το βασικό εργαλείο: Η οδοντόβουρτσα

Μια καλή οδοντόβουρτσα είναι σημαντική για να κάνεις σωστή δουλειά. Θα ξέρεις, βέβαια, ότι οι μαλακές και οι μέτριες βούρτσες είναι προτιμότερες από τις σκληρές. Οι τελευταίες, παρά την εντύπωση ότι καθαρίζουν καλύτερα, μπορεί να πληγώσουν τα ούλα και να φθείρουν το σμάλτο των δοντιών. Για τον ίδιο λόγο η βούρτσα θα πρέπει να έχει τρίχες με στρογγυλεμένες άκρες. Προτίμησέ την επίσης με τρίχες ανομοιόμορφου μήκους, ώστε να φτάνουν καλύτερα στα απρόσιτα σημεία. Πιθανόν και να σε βολέψει περισσότερο αν έχει μικρό μέγεθος, ώστε να βουρτσίζεις πιο εύκολα τις εσωτερικές επιφάνειες των δοντιών, καθώς και τα πίσω δόντια. Μην αμελείς να την αντικαθιστάς κάθε τρεις με τέσσερις μήνες ή και νωρίτερα, αν οι τρίχες έχουν φθαρεί, και για κανένα λόγο μην τη δανείζεις – ούτε να χρησιμοποιείς την οδοντόβουρτσα άλλου. Προτιμότερο να πλύνεις τα δόντια με το δάχτυλό σου παρά να κάνεις... ανταλλαγή μικροβίων.

Απλή ή ηλεκτρική; Είναι πράγματι ένα συνηθισμένο ερώτημα. Αν πλένεις με επιμέλεια τα δόντια σου δεν έχει σημασία, αν και οι ηλεκτρικές οδοντόβουρτσες απομακρύνουν μεγαλύτερη ποσότητα πλάκας και σε λιγότερο χρόνο. Επίσης διευκολύνουν τα άτομα που έχουν πρόβλημα κινητικότητας στα χέρια, όπως οι ηλικιωμένοι και όσοι πάσχουν από αρθρίτιδα.

Σάλιο, το θαυματουργό

Το σάλιο δεν χρησιμεύει μόνο για να μαλακώνει τις τροφές και να ξεκινά την πέψη των αμύλων, αλλά επιπλέον έχει την ιδιότητα να «ξεπλένει» και να απολυμαίνει τη στοματική κοιλότητα. Γι’ αυτό και η ξηροστομία, που προκαλείται είτε από την ηλικία είτε από τη λήψη ορισμένων φαρμάκων, συχνά έχει ως αποτέλεσμα μολύνσεις της στοματικής κοιλότητας, φλεγμονές και χαλασμένα δόντια.
Αν δεν έχεις άλλο τρόπο να ξεπλύνεις το στόμα σου, κάνε το με το ίδιο σου το σάλιο. Κλείσε τα δόντια και τα χείλη, μάζεψε το σάλιο και σπρώξε το με τη γλώσσα προς τα μπροστινά σου δόντια. Θα δεις ότι αυτό προκαλεί κι άλλη παραγωγή σάλιου. Κάνε μ’ αυτό μερικά λεπτά «μπουκώματα», διοχετεύοντάς το σε όλο σου το στόμα και μετά κατάπιε το. Είναι απλούστατο και μπορείς να το κάνεις ανά πάσα στιγμή!

ΑΠΟ ΤΗ ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΤΖΟΥΡΑΚΗ

Πρώτη δημοσίευση: Περιοδικό Αρμονία, τεύχος 148

Update: Ιανουάριος 2016.