Περισσότεροι από 50.000 Ευρωπαίοι κάθε χρόνο ανακαλύπτουν ότι μια «αθώα» ελιά στο σώμα τους έγινε ο πιο επιθετικός καρκίνος, ενώ είκοσι χιλιάδες περιπτώσεις καρκίνων του δέρματος υπολογίζεται ότι παρουσιάζονται κάθε χρόνο μόνο στην Ελλάδα. Μάλιστα, σύμφωνα με τις στατιστικές, το μελάνωμα, ο σπανιότερος και σοβαρότερος τύπος καρκίνου του δέρματος, υπολογίζεται ότι αυξήθηκε κατά 30% την τελευταία πενταετία. Με αφορμή λοιπόν την «Ελληνική Εβδομάδα κατά του Καρκίνου του Δέρματος», o πρόεδρος της Συντονιστικής Επιτροπής Ευρωμελανώματος Ανδρέας Κατσάμπας, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, και ο πρόεδρος της ΕΔΑΕ Δημήτρης Ρηγόπουλος, αναπληρωτής καθηγητής Δερματολογίας & Αφροδισιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, μας επεσήμαναν τους κινδύνους αλλά και τη σημασία της έγκαιρης διάγνωσης.

Ποιες ελιές πρέπει να «φοβόμαστε»;

Γενικά μια ελιά δεν θα μας απασχολήσει αν δεν παρουσιάζει περίεργα συμπτώματα και αν δεν είναι μεγαλύτερη από 6 χιλιοστά περίπου (όσο είναι η γόμα στο πίσω μέρος του μολυβιού μας). Επίσης, οι λεγόμενες «κρεατοελιές», αυτές που μοιάζουν δηλαδή με τρούλο, κατά κανόνα δεν είναι ύποπτες, όπως επίσης δεν είναι και αυτές που έχουν τρίχες. Αντίθετα, όταν έχουμε μια ελιά στην οποία υπάρχει κάποια αλλαγή, αν π.χ. μεγάλωσε απότομα, αν το χρώμα της έχει σκουρύνει, αν αιμορραγεί, αν μας προκαλεί πόνο, τσούξιμο ή φαγούρα, πρέπει να ζητήσουμε τη συμβουλή του δερματολόγου. «Είναι σημαντικό», τονίζει ο κ. Ρηγόπουλος, «να γνωρίζουμε εγκαίρως αν οι αλλαγές οφείλονται σε κάποιον καρκίνο του δέρματος, ο οποίος και στη χειρότερη μορφή του, όπως είναι το μελάνωμα, στο αρχικό στάδιο είναι ιάσιμος».

Σε ποια «σημεία» εμφανίζεται ο καρκίνος του δέρματος;

Όπως εξηγούν οι ειδικοί, καρκίνος του δέρματος δεν είναι μόνο το μελάνωμα, το οποίο έχει επιθετική βιολογική συμπεριφορά και μπορεί να αποβεί μοιραία για τη ζωή του ανθρώπου.

Ύποπτα σημάδια στο πρόσωπο…

Δύο πολύ συχνές μορφές δερματικού καρκίνου είναι ακόμη:

• Τo βασικοκυτταρικό καρκίνωμα (μοιάζει με μικρό οζίδιο σαν μαργαριτάρι) και
• Το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα (ένα έλκος), που είναι αρκετά πιο επικίνδυνο από το βασικοκυτταρικό.

Και οι δύο αυτοί τύποι δερματικού καρκίνου εμφανίζονται συνήθως στο πρόσωπο, έχουν βραδεία τάση ανάπτυξης και καλή πρόγνωση, ενώ αντιμετωπίζονται με χειρουργική αφαίρεση.

...και στο σώμα

Το μελάνωμα, αντίθετα, που είναι η πιο επιθετική μορφή καρκίνου του δέρματος, μπορεί να εμφανιστεί σε οποιοδήποτε σημείο του σώματος, είτε πάνω σε δέρμα το οποίο πριν ήταν υγιές είτε στο σημείο όπου προϋπάρχει κάποια ελιά. Αντιμετωπίζεται επίσης με χειρουργική αφαίρεση, ενώ στα πρώτα στάδιά του είναι πλήρως ιάσιμο. Μετά το χειρουργείο το δείγμα που ελήφθη πρέπει πάντα να εξετάζεται από παθολογοανατόμο, ώστε να επιβεβαιώνεται η αφαίρεση του όγκου σε όλα του τα όρια.

Ποιοι κινδυνεύουν περισσότερο από μελάνωμα

• Αυξημένο κίνδυνο διατρέχουν τα άτομα με οικογενειακό ιστορικό μελανώματος, καθώς και εκείνα με ιστορικό εγκαυμάτων από παρατεταμένη έκθεση στον ήλιο, έστω κι αν αυτή η έκθεση έγινε κατά διαστήματα (δηλ. μόνο στη διάρκεια των διακοπών).
• Προδιάθεση έχουν επίσης άτομα με συγκεκριμένο τύπο δέρματος (πολύ ανοιχτόχρωμο, με πανάδες ή φακίδες), που εμφανίζει μεγάλη ευαισθησία στον ήλιο, χωρίς να αναπτύσσει τους συνήθεις προστατευτικούς μηχανισμούς (μαύρισμα).
• Από μελάνωμα κινδυνεύουν ακόμα όσοι έχουν πολλές ελιές αλλά και όσοι έχουν εκτεθεί σε πηγές τεχνητού μαυρίσματος (solarium).

Πώς μπορούμε να αναγνωρίσουμε ένα μελάνωμα;

Διεθνώς έχει θεσπιστεί η μέθοδος ABCD (4 κανόνες), που υποδεικνύει τι πρέπει να προσέξουμε όταν εξετάζουμε τις ελιές στο δέρμα μας:

• Α (asymmetry), ελέγχουμε αν η ελιά μας είναι ασύμμετρη, άρα και ύποπτη.
• B (borders), παρατηρούμε το περίγραμμά της. Αν είναι ανομοιόμορφο και δαντελωτό, χρήζει διερεύνησης.
• C (color), αν έχει αλλάξει χρώμα ή αν έχει περισσότερα από ένα.
• D (diameter), αν έχει διάμετρο μεγαλύτερη από 6 χιλιοστά.

Σημαντική η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία

«Το μελάνωμα είναι ουσιαστικά θεραπεύσιμο εάν διαγνωστεί και αντιμετωπιστεί όσο ο όγκος είναι επιφανειακός και δεν έχει εισβάλει βαθιά στο δέρμα», τονίζει ο κ. Κατσάμπας. «Η έγκαιρη ανίχνευσή του έχει, επομένως, τεράστια σημασία για την πρόγνωση των ασθενών και επιτυγχάνεται με μια απλή εξέταση του δέρματος από εξειδικευμένο γιατρό (δερματολόγο) με απλή κλινική εξέταση, με δερματοσκόπηση (εξέταση με ειδικό φακό που «φωτίζει» τις μικροσκοπικές λεπτομέρειες των σπίλων) και με τη χρήση ψηφιακής φωτογράφισης και ανάλυσης από ηλεκτρονικό υπολογιστή. Η μέθοδος αυτή ακολουθείται σε εξειδικευμένα κέντρα με ειδικό εξοπλισμό, που επιτρέπει τη φωτογράφηση των σπίλων σε μια δεδομένη στιγμή και τη σύγκριση των εικόνων αυτών σε μελλοντική εξέταση του ασθενούς για την ανίχνευση πιθανών αλλαγών στους σπίλους αυτούς.

Να θυμάσαι

Το βασικοκυτταρικό καρκίνωμα αποτελεί το 80% των καρκίνων του δέρματος και συνήθως εμφανίζεται στις περιοχές του σώματος που εκτίθενται περισσότερο στον ήλιο (πρόσωπο, κεφάλι, χέρια, πίσω μέρος του λαιμού). Το πιο πρώιμο σημάδι του μπορεί να είναι μια κόκκινη επίπεδη επιφάνεια, ένα μικρό ογκίδιο, ένα μικρό σημείο που αιμορραγεί όταν έρχεται σε επαφή με την πετσέτα, ένα μικρό έλκος (πληγή) ή μια κρούστα στο δέρμα η οποία επιμένει για μεγάλο διάστημα και δεν επουλώνεται.

• Το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα αποτελεί το 20% των καρκίνων του δέρματος και εντοπίζεται στο πρόσωπο (κυρίως χείλη και αυτιά). Αντίθετα με το βασικοκυτταρικό καρκίνωμα, το οποίο δεν κάνει μετάσταση σε άλλα όργανα του σώματος, το ακανθοκυτταρικό μπορεί να δώσει μεταστάσεις είτε μέσω του αίματος είτε μέσω της λέμφου σε μέρη του σώματος.
• Το μελάνωμα εμφανίζεται και στα καλυμμένα μέρη του σώματος. Παρουσιάζεται συνήθως σαν ένα μελανό, βυσσινόχρωμο ή σκούρο καφέ ογκίδιο, σε περιοχές του δέρματος όπως η πλάτη (στους άνδρες) και τα κάτω άκρα (στις γυναίκες).

Μειώνοντας την ανεξέλεγκτη και υπερβολική έκθεσή σου στον ήλιο και χρησιμοποιώντας πάντα το σωστό αντηλιακό (και στην πόλη στα ακάλυπτα σημεία) εξουδετερώνεις τη δράση της ηλιακής ακτινοβολίας και τον κίνδυνο δερματικών καρκίνων.

ΑΠΟ ΤΗ ΡΙΤΑ ΒΕΛΩΝΗ

Πρώτη δημοσίευση: Περιοδικό Αρμονία, τεύχος 150

Update: Μάιος 2016.