Δεν υπάρχει παιδί, που να μην αγαπάει τις πατάτες και ιδίως τις τηγανητές. Ισως γιατί είναι η πρώτη «νόστιμη» τροφή, που γεύεται, από τη βρεφική του ακόμη ηλικία. Αυτό όμως δεν σταματάει εκεί. Γιατί αποτελούν πραγματικά εξαίρεση και μάλιστα πολύ μικρή, οι άνθρωποι που εξαιρούν τις πατάτες από τις διατροφικές τους συνήθειες. Οι περισσότεροι από όσους ανήκουν σε αυτήν την κατηγορία, δεν το κάνουν επειδή δεν τους αρέσουν οι πατάτες, αλλά επειδή ακολουθούν κάποια συγκεκριμένη δίαιτα, είτε για λόγους υγείας, είτε για λόγους αισθητικής. Και όμως! Ποιος από μας μπορεί να φανταστεί, ότι η πατάτα, είναι ένα σχετικά νέο διατροφικό προϊόν; ;Σκεφθείτε ότι στην Ελλάδα, έγινε γνωστή και με πολύ κόπο διαδόθηκε, μόλις τον 19ο αι.

Την πρωτοβουλία για την εισαγωγή της πατάτας στη χώρα μας έλαβε, το 1833, ο πρώτος Ελληνας Κυβερνήτης του νεοσύστατου τότε Νεοελληνικού Κράτους, Ιωάννης Καποδίστριας. Παρά τις αρχικές αντιδράσεις και την άρνηση αποδοχής του προϊόντος, ξεκίνησε δειλά-δειλά, η πειραματική καλλιέργεια της πατάτας στην Πελοπόννησο, αν και σε περιορισμένη κλίμακα. Τελικά, μόλις το 1880, άρχισε η συστηματική καλλιέργειά της, για να λάβει σιγά-σιγά η πατάτα την εξέχουσα θέση που έχει ως σήμερα στο τραπέζι του Νεοέλληνα.

Η ιστορία της πατάτας
Ωστόσο η Ελλάδα, δεν αποτέλεσε εξαίρεση σε έναν γενικότερο κανόνα. Συγκεκριμένα, η διάδοση στις διάφορες περιοχές της γης, ξεκίνησε αρκετά αργά, μόλις κατά τον 16ο αι., εποχή που οι Ισπανοί θαλασσοπόροι ανακάλυψαν τη Νέα Ηπειρο, φθάνοντας πρώτα στις χώρες της Νότιας Αμερικής. Τόπος λοιπόν καταγωγής της πατάτας είναι η Νότια Αμερική και συγκεκριμένα η ορεινή κεντροδυτική περιοχή, η οποία εκτείνεται νοτίως του Περού και βορειοανατολικά της Βολιβίας. Οπως αναφέρεται από τους ιστορικούς, η καλλιέργειά της, άρχισε πριν από περίπου τέσσερις χιλιάδες χρόνια, αν και υπάρχει μια μερίδα επιστημόνων, οι οποίοι ισχυρίζονται ότι σύμφωνα με τα δεδομένα που έχουν διερευνήσει, η καλλιέργειά της ξεκίνησε πολύ παλαιότερα, γύρω στα δεκατρείς χιλιάδες χρόνια πριν. Γεγονός πάντως είναι ότι όταν οι Ισπανοί κατέλαβαν το βασίλειο των Ινκας, σύμφωνα και με όσα αναφέρουν Ισπανοί χρονικογράφοι της εποχής, η καλλιέργεια της πατάτας ήταν ήδη διαδεδομένη στη συγκεκριμένη ήπειρο.

Πολύ περιληπτικά, ο δρόμος της πατάτας προς το τραπέζι μας, ακολούθησε μια πορεία, η οποία ξεκίνησε από την Ισπανία, για να εξαπλωθεί αρχικά στην ευρωπαϊκή ήπειρο και κάνοντας στη συνέχεια έναν μεγάλο κύκλο, να επιστρέψει στη Βόρεια Αμερική, η οποία ήταν από τις τελευταίες χώρες που γνώρισαν την πατάτα. Παρά τις αρχικές αμφισβητήσεις, σχετικά με την ωφελιμότητά της ως φαγητού, η πατάτα, λόγω του χαμηλού κόστους και της εύκολης καλλιέργειάς της, έγινε ένα από τα βασικά φαγητά των χαμηλότερων κοινωνικά και οικονομικά τάξεων. Επιπλέον, έδωσε διέξοδο σε κοινωνικά και οικονομικά αδιέξοδα, που μάστιζαν τις φτωχότερες περιοχές της Ευρώπης, όπως συνέβη με την Ιρλανδία. Οι Ιρλανδοί, έλυσαν εκείνη την εποχή το βιοποριστικό τους πρόβλημα, ενώ από την άλλη πλευρά, οι Βρετανοί, κατακτητές τότε της Ιρλανδίας, εξασφάλισαν μια ακόμη πηγή εσόδων, καθότι η πατάτα συμπεριλήφθηκε μεταξύ των άλλων προϊόντων του εξαγωγικού τους εμπορίου.

Η διατροφική της αξία
Πρόκειται για ένα κηπευτικό, πλούσιο σε υδατάνθρακες και κυρίως σε άμυλο, ενώ περιέχει ακόμη πρωτεϊνη, φυτικές ίνες, βιταμίνες, πρωτίστως του συμπλέγματος Β καθώς και βιταμίνη C, όπως και ανόργανα άλατα: ασβέστιο, φωσφόρο, σίδηρο, κάλιο και νάτριο. Ως εκ τούτου, αποτελεί πολύ καλή πηγή υδατανθράκων, που είναι απαραίτητοι στον οργανισμό, καθώς αποτελούν την κύρια πηγή ενέργειας του μυϊκού συστήματος, αλλά και του εγκεφάλου. Επομένως είναι ιδιαιτέρως χρήσιμη, κυρίως σε όσους καταναλώνουν ενέργεια, όπως για παράδειγμα, οι αθλητές. Θα πρέπει ωστόσο να μην ξεχνάμε ότι η πατάτα πρέπει να αποθηκεύεται σε δροσερό και σκοτεινό μέρος. Διαφορετικά, παρουσιάζει στην επιφάνειά της πράσινα στίγματα, τα οποία οφείλονται στη σολανίνη. Η σολανίνη είναι ένα δηλητηριώδες συστατικό, το οποίο συγκεντρώνεται στα πράσινα μέρη του φυτού και στον καρπό, ακριβώς κάτω από τη φλούδα. Οταν λοιπόν η πατάτα εκτεθεί στο φως, το συστατικό αυτό έχει την ιδιότητα να αυξάνεται περισσότερο. Σε κάθε περίπτωση λοιπόν και παρά το γεγονός ότι η σολανίνη είναι τοξική και γίνεται βλαπτική μόνο όταν καταναλωθεί σε μεγάλες ποσότητες, καλό είναι να προσέχουμε όταν καθαρίζουμε τις πατάτες και να αφαιρούμε όλα τα πράσινα μέρη από την επιφάνεια της πατάτας.

Η Κοινοπραξία Προώθησης Πατάτας Κάτω Νευροκοπίου
Επιστρέφοντας στα «δικά» μας, δεν μπορεί να μην αναφερθούμε στη φημισμένη πανελλαδικά πατάτα Κάτω Νευροκοπίου. Η καλλιέργειά της, η οποία γίνεται εντατικά στην περιοχή της κοιλάδας του Νευροκοπίου Δράμας, ξεκίνησε στα μέσα της δεκαετίας του 1920. Οι γεωργοί της περιοχής, διαπίστωσαν ότι η καλλιέργεια της πατάτας ευνοείται, λόγω των ιδιαίτερων κλιματολογικών συνθηκών της περιοχής. Συγκεκριμένα, ο παρατεταμένος χειμώνας, δίνει τη δυνατότητα να πραγματοποιείται μόνο μια καλλιέργεια κατ έτος, με αποτέλεσμα η πατάτα να έχει το περιθώριο να ωριμάζει πλήρως. Ταυτόχρονα, οι ιδιαίτερα χαμηλές θερμοκρασίες που επικρατούν στην περιοχή, ενισχύουν τη συσσώρευση υψηλού ποσοστού αμύλου, συστατικό που τις κάνει ιδιαίτερα νόστιμες.

Μετά από έναν περίπου αιώνα εμπειρίας, οι πατατοπαραγωγοί του Νευροκοπίου, συνεχίζοντας τις παραδοσιακές μεθόδους καλλιέργειας και περιποίησης, έχουν κατορθώσει να δημιουργήσουν ένα προϊόν, το οποίο σήμερα συγκαταλέγεται μεταξύ των προϊόντων Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ενδειξης. Αυτό επιτεύχθηκε κυρίως μετά τη δημιουργία της Κοινοπραξίας Προώθησης Πατάτας Κάτω Νευροκοπίου, στον οποίο έχουν συμπράξει και συνεργάζονται περί τα 600 ενεργά μέλη, που ανήκουν στους αγροτικούς συνεταιρισμούς της ευρύτερης γεωγραφικής περιοχής του Κάτω Νευροκοπίου. Κατ αυτόν τον τρόπο επιτυγχάνεται, εκτός από την εξαιρετική ποιότητα του προϊόντος, η καλύτερη προώθηση, προβολή και διαφήμιση της πατάτας στην εγχώρια, στην κοινοτική καθώς και στη διεθνή αγορά.

Οι ποικιλίες πατάτας Νευροκοπίου είναι οι εξείς: η Σπούντα και η Αgria.

Το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα για τα Κοινοτικά Προϊόντα
Η Κοινοπραξία Προώθησης Πατάτας Κάτω Νευροκοπίου και ο Παναγροτικός Σύνδεσμος Κύπρου συμμετέχουν σε ένα διακρατικό και μεικτό πρόγραμμα το οποίο αποσκοπεί στην ενημέρωση των ευρωπαίων καταναλωτών, για την ποιότητα των ευρωπαϊκών κοινοτικών προϊόντων που παράγονται και διακινούνται κάτω από αυστηρά ευρωπαϊκά πρότυπα. Ειδικότερα, η στρατηγική του συγκεκριμένου προγράμματος, γιά την προβολή της ευρωπαϊκης πατάτας στοχεύει: στη βελτίωση των γνώσεων των καταναλωτών, των διανομέων και των πατατοπαραγωγών, στην ενθάρρυνση της κατανάλωσης πατάτας ευρωπαϊκής προέλευσης και στη βελτίωση της εικόνας του προϊόντος γενικότερα.

Προς αυτήν την κατεύθυνση, συνεισφέρει σημαντικά η εφαρμοζόμενη Κοινή Αγροτική Πολιτική, μέσω της οποίας επιδιώκεται αφενός η ποιότητα και η ασφάλεια των παραγόμενων προϊόντων και αφετέρου η συνειδητοποίηση, εκ μέρους των λαών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, για το τι τρώμε, από πού προέρχεται, πώς παράγεται κλπ.

Μέσω αυτής της στροφής, έχει ήδη αρχίσει το καταναλωτικό κοινό να απαιτεί υψηλή ποιότητα, την οποία αρχίζει να αναγνωρίζει και να αποδέχεται ότι τη βρίσκει κυρίως στα Κοινοτικά Προϊόντα.

Πολλοί έχουμε συνδέσει την πατάτα με την παχυσαρκία, καθώς και τις υψηλές τιμές σακχάρου στο αίμα. Ομως, εφόσον τα γεύματά μας είναι ισορροπημένα, δεν υπάρχει λόγος αποκλεισμού της πατάτας από τη διατροφή μας.

Πατατονοστιμιές
Μπορούμε να δοκιμάσουμε την πατάτα μέσα απο ένα μεγάλο αριθμό συνταγών ανάλογα με τα γούστα μας και τις διατροφικές μας συνήθειες.

Σήμερα υπάρχουν περίπου 200 διαφορετικά είδη άγριας πατάτας που θα τα συναντήσουμε από τις νοτιοδυτικές πολιτείες της Αμερικής μέχρι τη Χιλή. Τα περισσότερα είδη βρίσκονται στο Μεξικό και στις περιοχές των Ανδεων (απ όπου και ξεκίνησε το ταξίδι της), καθώς και μεταξύ Περού και Βολιβίας. Μόνο στο Περού υπάρχουν πάνω από 4.200 ποικιλίες.

Τα πιο γνωστά είδη πατάτας είναι:

Γέλοου φιν
Εχουν κίτρινη σάρκα, κρεμώδη υφή, είναι ιδιαίτερα αρωματικές και είναι κατάλληλες για όλους τους τρόπους μαγειρέματος.

Ασπρες στρογγυλές
Χαμηλής περιεκτικότητας σε άμυλο πατάτες, κατάλληλες για βραστές.

Μπέντζι
Εχουν κρεμώδη, κίτρινη σάρκα και είναι κατάλληλες για ψήσιμο και τηγάνισμα.

Κόκκινες πατάτες
Εχουν την ιδιότητα να διατηρούν το σχήμα τους μετά το μαγείρεμα και είναι κατάλληλες για πατατοσαλάτα. Δεν τις λιώνουμε γιατί δημιουργούν μία κολλώδη μάζα.

Ράσετ / Αϊντάχο πατάτες
Εχουν χαμηλή περιεκτικότητα υγρασίας, υψηλή περιεκτικότητα σε άμυλο και είναι κατάλληλες για φούρνο και για πουρέ. Δεν τις τυλίγουμε με αλουμινόχαρτο όταν τις ψήνουμε γιατί θα χυλώσουν.

Γιούκον γκολντ
Αλλο ένα είδος πατάτας για ποικίλους τρόπους μαγειρικής, με κίτρινη σάρκα και πλούσια γεύση. Ιδανικές για βραστές αλλά δεν πρέπει να τις παραβράσουμε γιατί θα διαλυθούν.

Φίνγκερλινγκ
Υπάρχουν διάφορες ποικιλίες από αυτές τις πατάτες σε σχήμα δάχτυλου που έχουν χαμηλή περιεκτικότητα σε άμυλο. Ιδανικές για ψητές ή πατατοσαλάτα.

Μακριές άσπρες πατάτες
Εχουν μακρόστενο οβάλ σχήμα, μέση περιεκτικότητα σε άμυλο και είναι κατάλληλες για κάθε τρόπο μαγειρικής.

Νέες πατάτες
Η ονομασία τους προέρχεται από το ότι μαζεύονται πριν ωριμάσουν την περίοδο μεταξύ άνοιξης και αρχές του καλοκαιριού. Η φλούδα τους είναι πολύ λεπτή και αφαιρείται εύκολα αν την τρίψουμε με τα δάχτυλα μας. Εχουν μεγάλη περιεκτικότητα υγρασίας, κρεμώδη υφή και είναι ιδανικές για ψητές ή στον ατμό. Δεν διατηρούνται για πολύ καιρό γι αυτό καλό είναι να τις καταναλώνουμε μέσα σε λίγες μέρες μετά την αγορά τους.

Παναγροτικός Σύνδεσμος Κύπρου
Πρόκειται για ένα σύνδεσμο, ο οποίος ιδρύθηκε το 1989, με έδρα τη Λευκωσία και εκπροσωπεί αγροτικές κλαδικές ενώσεις, συνεταιριστικές οργανώσεις και αγροτικούς φορείς στην Κυπριακή Δημοκρατία. Στο σύνδεσμο υπάγεται και η Κλαδική Επιτροπή Πατατών, η οποία αριθμεί περί τα 800 μέλη και διακρίνεται για την έντονη δραστηριοποίησή της. Η πατάτα αποτελεί ένα από τα εντατικά καλλιεργούμενα προϊόντα στην Κυπριακή Δημοκρατία και καλύπτει, εκτός από την εγχώρια αγορά και ένα από τα προϊόντα στον τομέα του εξαγωγικού της εμπορίου.

Ενδεικτικές ποικιλίες πατάτας Κύπρου είναι οι εξείς: η Λιζέττα, η Ντάιαμοντ, η Νίκολα, η Σιαρλότ, η Μάραμπελ, η Λόλα, η Ινόβα, η Φιλέα, κ.λπ.

Συμβουλή
Εκείνο που θα πρέπει να γνωρίζουμε είναι ότι η πατάτα πρέπει να τρώγεται όσο το δυνατόν πιο φρέσκια, αφού με την πάροδο του χρόνου, χάνει σταδιακά τα πολύτιμα συστατικά της.