Πότε ένα ζευγάρι που προσπαθεί να κάνει παιδί πρέπει να ζητήσει ιατρική βοήθεια;

Ένα ζευγάρι που επιθυμεί να κάνει παιδί, μπορεί να απευθυνθεί στον γυναικολόγο από πολύ νωρίς, προκειμένου να γίνει ένας συνήθης προληπτικός γυναικολογικός έλεγχος και να δοθούν οι γενικές οδηγίες. Εφόσον διαπιστωθεί οποιοσδήποτε παθολογικός παράγοντας, διερευνάται και αντιμετωπίζεται άμεσα, ώστε να μην επηρεάσει την γονιμότητα ή την μελλοντική κύηση. Τυχόν εμβολιασμοί που εκκρεμούν μπορούν να γίνουν πριν την σύλληψη, και η λήψη βιταμινών, κυρίως φυλλικού οξέως, μπορεί να ξεκινήσει από πριν την κύηση. Περεταίρω εξετάσεις για διερεύνηση υπογινιμότητας συνήθως δεν γίνονται προληπτικά, παρά μόνο αν υπάρχει συγκεκριμένη ένδειξη.

Τι οδηγίες θα πρέπει να ακολουθήσει το ζευγάρι προκειμένου να βελτιστοποιήσει τις πιθανότητες σύλληψης;

Η σημαντικότερη συμβουλή προς το ζευγάρι είναι να έχει σεξουαλικές επαφές τακτικά, κυρίως κατά την δεύτερη και τρίτη εβδομάδα του κύκλου. Δεν χρειάζεται να αγχωθεί με επουσιώδεις λεπτομέρειες ή με την τήρηση συγκεκριμένου προγράμματος. Η σύσταση είναι συνήθως για επαφές κάθε δεύτερη μέρα, αλλά μπορεί κάλλιστα να είναι συχνότερες ή (λίγο) αραιότερες. Το ωάριο απελευθερώνεται από τις ωοθήκες περίπου στην μέση του κύκλου και ζει ένα εικοσιτετράωρο, ενώ τα σπερματοζωάρια επιβιώνουν μέχρι λίγες μέρες. Αν και είναι εύκολο, συνήθως δεν είναι σκόπιμο να προσδιορίσει κανείς την ωοθυλακιορηξία επακριβώς. Ο στόχος είναι να υπάρχουν διαθέσιμα σπερματοζωάρια όποτε και αν προκύψει το ωάριο, εξ ου και η συμβουλή για συχνές επαφές.

Μετά από πόσο καιρό που το ζευγάρι προσπαθεί για παιδί χωρίς επιτυχία θα πρέπει να προχωρήσει σε περεταίρω εξετάσεις;

Τα περισσότερα ζευγάρια που προσπαθούν για κύηση θα το επιτύχουν μέσα στο πρώτο εξάμηνο, ή έστω στο δεύτερο. Κυήσεις μπορούν να προκύψουν και αργότερα, αλλά όσο περισσότερο περνάει ο καιρός η πιθανότητα επιτυχίας γίνεται σταδιακά όλο και μικρότερη. Συνεπώς, τα συνήθη χρονικά οριοθέσια είναι το ένα έτος για τον γενικό πληθυσμό και το εξάμηνο για περιπτώσεις με επιπλέον επιβαρυντικούς παράγοντες όπως είναι η ηλικία. Κάθε περίπτωση όμως, πρέπει να αντιμετωπίζεται εξατομικευμένα.

Τι εξετάσεις θα πρέπει να γίνουν για τον έλεγχο της γονιμότητας;

Ο ανδρικός παράγοντας ελέγχεται εύκολα με εξέταση του σπέρματος, το γνωστό σπερμοδιάγραμμα. Η γυναίκα υποβάλλεται συνήθως σε ορμονολογικές εξετάσεις αίματος, υπερηχογραφικό έλεγχο της μήτρας και των ωοθηκών, και ακτινολογικό έλεγχο της διαβατότητας των σαλπίγγων (υστεροσαλπιγγογραφία). Σε επιλεγμένες περιπτώσεις μπορεί να χρειαστούν επιπλέον εξετάσεις όπως υστεροσκοπικός έλεγχος του εσωτερικού της μήτρας ή λαπαροσκοπικός έλεγχος των έσω γεννητικών οργάνων.

Ποια είναι τα πιο συχνά αίτια υπογονιμότητας;

Συχνά μπορεί το σπέρμα να υστερεί σε ποσότητα ή ποιότητα σπερματοζωαρίων. Επίσης μπορεί να υστερεί ποιοτικά ή ποσοτικά η παραγωγή ωαρίων από τις ωοθήκες, όπως π.χ. σε προχωρημένη ηλικία ή σε σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών. Μπορεί ακόμη να υπάρχουν απόφραξη των σαλπίγγων λόγω παλαιών φλεγμονών ή ενδομητρίωσης, ανατομικές ανωμαλίες της μήτρας όπως πολύποδες και ινομυώματα, συνυπάρχουσες παθολογικές οντότητες και άλλα λιγότερο συχνά αίτια.

Η υπογονιμότητα είναι «πρόβλημα» αντρικό ή γυναικείο;

Η υπογονιμότητα είναι πρόβλημα του ζευγαριού. Χοντρικά στο ένα τρίτο των περιπτώσεων ενοχοποιείται ο ανδρικός παράγοντας, στο ένα τρίτο ο γυναικείος, και στο ένα τρίτο δεν εντοπίζεται κανένα συγκεκριμένο αίτιο, οπότε χαρακτηρίζεται ως ανεξήγητη υπογονιμότητα. Άρα η διερεύνηση, και πολύ περισσότερο η αντιμετώπιση της υπογονιμότητας πρέπει να αφορά στο ζευγάρι συνολικά.

Η λύση στο πρόβλημα είναι πάντα η εξωσωματική γονιμοποίηση;

Η εξωσωματική γονιμοποίηση είναι πάντα μία πολύ αποτελεσματική λύση, δεν είναι όμως πάντα η μόνη λύση. Ανάλογα με το αίτιο του προβλήματος μπορεί να υπάρχουν αντίστοιχες θεραπείες. Ένας πολύποδας ή ένα ινομύωμα αφαιρούνται χειρουργικά, ένα παθολογικό πρόβλημα θεραπεύεται με αντίστοιχη αγωγή, και ούτω καθεξής. Επίσης υπάρχουν περιπτώσεις υπογονιμότητας που η απαραίτητη υποβοήθηση μπορεί να είναι περιορισμένη. Είναι όμως γεγονός ότι η εξωσωματική γονιμοποίηση αποτελεί μια δοκιμασμένη και αποτελεσματική λύση για τις περισσότερες των περιπτώσεων.

Ο Δρ Μιχάλης Λιτός είναι Χειρούργος γυναικολόγος - μαιευτήρας (MD, PhD, MRCOG), έμμισθος συνεργάτης της Γ' Μαιευτικής & Γυναικολογικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών (νοσοκομείο Αττικόν) και του Μαιευτηρίου Ιασώ.