Πόσο καιρό θα προσπαθούμε ακόμη να εξορίσουμε το κάπνισμα από τη ζωή μας; Αυτό είναι το ερώτημα που γεννιέται κάθε χρόνο εν όψει της Παγκόσμιας Ημέρας κατά του Καπνίσματος (31/5). Στο μεταξύ οι επιστημονικές προειδοποιήσεις για τις καταστροφικές συνέπειές του πληθαίνουν. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αναφέρει ότι η συγκεκριμένη συνήθεια ευθύνεται για έναν στους δέκα θανάτους παγκοσμίως, καθώς συνδέεται με καρδιαγγειακές ασθένειες, αναπνευστικές νόσους και καρκίνους. Τα καλά νέα τώρα: Τα τελευταία χρόνια το τσιγάρο φαίνεται να χάνει έδαφος στην Ελλάδα. Επιπλέον, σήμερα όσοι προσπαθούν να το κόψουν έχουν ισχυρά όπλα στη διάθεσή τους. Ας δούμε λοιπόν όλα τα νεότερα από το μέτωπο της μάχης μας εναντίον του.

Γιατί κόβουν το τσιγάρο οι Έλληνες σήμερα;

Η επιθυμία για προστασία της υγείας μας αποτελεί το νούμερο ένα κίνητρο, σύμφωνα με την κ. Παρασκευή Κατσαούνου, επίκουρη καθηγήτρια της Ιατρικής Σχολής του Παν/μίου Αθηνών και πρόεδρο της Ομάδας Διακοπής Καπνίσματος της Ελληνικής και Ευρωπαϊκής Πνευμονολογικής Εταιρείας. Το πιο ενθαρρυντικό είναι όμως ότι, όπως προσθέτει η ειδικός, όλο και περισσότεροι νέοι καπνιστές 22-35 ετών αποφασίζουν να απαλλαγούν από τη συνήθεια «δεδομένου ότι αντιλαμβάνονται ότι πλέον είναι δύναμη, θέληση και "μαγκιά"» το να την κόψει. Ωστόσο πρόσφατα προστέθηκε και ένα ακόμη κίνητρο, που μάλλον συνδέεται με την οικονομική κρίση: η εξοικονόμηση χρημάτων. «Το μηνιαίο κόστος των τσιγάρων μπορεί να κυμαίνεται από 150 έως 300 ευρώ το μήνα», όπως εξηγεί η δρ Κατσαούνου.

Η απόφαση μετράει (αλλά όχι μόνο)

Γενικά δύο κατηγορίες κινήτρων μάς οδηγούν στην απόφαση να απαλλαγούμε από αυτήν τη συνήθεια. Όπως μας εξήγησε η κ. Αμαλία Ατσαλάκη, διδάκτωρ Κλινικής Ψυχολογίας-ψυχοθεραπεύτρια: Η πρώτη είναι τα λεγόμενα «αρνητικά» κίνητρα, τα οποία πηγάζουν από το φόβο για τις συνέπειες που θα έχει η συνέχιση μιας συμπεριφοράς. Στην περίπτωση του καπνίσματος συνήθως πρόκειται για κάποιο ιατρικό πρόβλημα στο ίδιο το άτομο ή σε κάποιο κοντινό του πρόσωπο. Η δεύτερη κατηγορία είναι τα «θετικά» κίνητρα, όπου η εγκατάλειψη της εν λόγω συμπεριφοράς αποτελεί προϋπόθεση για την επιθυμία εκπλήρωσης ενός ονείρου ή ενός σημαντικού στόχου, όπως π.χ. η προοπτική μιας εγκυμοσύνης.

Πώς θα παραμείνουμε σταθεροί στην απόφασή μας;

«Σε γενικές γραμμές έχει παρατηρηθεί ότι τα "αρνητικά" κίνητρα έχουν βραχυπρόθεσμη αποτελεσματικότητα αν στην πορεία δεν μπορέσει κάποιος να τα συνδέσει και με άλλα, "θετικά", π.χ. να ανακαλύψει ότι η διακοπή της συνήθειας επέφερε σημαντική βελτίωση στην ποιότητα της ζωής του. Ο φόβος τελικά μάλλον δεν έχει –και ευτυχώς– τόση δύναμη στο να καθορίζει τις πράξεις των ανθρώπων όσο η αναζήτηση ενός καλύτερου τρόπου ζωής», σχολιάζει η δρ Ατσαλάκη.

Από τα λόγια στην πράξη

Δεν υπάρχει μια συνταγή διακοπής του καπνίσματος για όλους. Κάθε προσπάθεια εξατομικεύεται ανάλογα με το προφίλ κάθε καπνιστή. «Είναι άμεσα συνυφασμένη με το βαθμό αποφασιστικότητάς του να διακόψει», μας είπε ο κ. Βασίλης Τσούτσος, ειδικός πνευμονολόγος-ομοιοπαθητικός. «Σε ορισμένες περιπτώσεις δεν χρειάζεται καμία ειδική ψυχοθεραπευτική ή φαρμακευτική παρέμβαση. Κάποιο σημαντικό γεγονός ζωής αρκεί για να λειτουργήσει ως καταλύτης της αλλαγής», συμπληρώνει η δρ Ατσαλάκη. Σε άλλες η παρέμβαση ενός ειδικού κρίνεται απαραίτητη. Σε κάθε περίπτωση έρευνες έχουν δείξει πως αυξάνουμε τις πιθανότητες επιτυχίας αν απευθυνθούμε σε κάποιο Ιατρείο Διακοπής Καπνίσματος (βρες το πλησιέστερο στο www.denkapnizo.org) ή και στον οικογενειακό γιατρό μας.

Ψυχοθεραπευτική βοήθεια

«Η θεραπεία που θα προτείνουμε περιλαμβάνει συμβουλευτική υποστήριξη και παρακολούθηση χωρίς φάρμακα ή, αν κριθεί αναγκαίο, ειδική φαρμακευτική αγωγή», εξηγεί η δρ Κατσαούνου. Στην ψυχολογική παρέμβαση χρήσιμη μπορεί να αποδειχθεί για παράδειγμα η ψυχοθεραπεία, η οποία, σύμφωνα με τη δρα Ατσαλάκη, «επιτρέπει σε κάποιους να ανιχνεύσουν τον τρόπο με τον οποίο συνάπτουν εν γένει εξαρτητικές σχέσεις, με "παράπλευρο όφελος" την κινητοποίησή τους για αλλαγή συμπεριφορών όπως το κάπνισμα».

Φαρμακευτικές μέθοδοι

Η φαρμακευτική αγωγή για τη διακοπή του καπνίσματος περιλαμβάνει τις παρακάτω επιλογές.

• Θεραπείες υποκατάστασης νικοτίνης (τσίχλες, εισπνεόμενη νικοτίνη, ρινικό σπρέι, αυτοκόλλητα). «Θεωρείται ότι διπλασιάζουν την πιθανότητα διακοπής του καπνίσματος», υποστηρίζει ο δρ Τσούτσος και προσθέτει ότι βοηθούν επίσης στη μείωση της έντασης των συμπτωμάτων στέρησης. Μπορεί να παρουσιαστούν ωστόσο κάποιες παρενέργειες, όπως πονοκέφαλος, ναυτία, αϋπνία. Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται η χρήση τους στην εγκυμοσύνη, τονίζει ο ειδικός. Γενικά συνιστάται να χορηγούνται με ιατρική παρακολούθηση.
• Βουπροπιόνη βραδείας αποδέσμευσης. «Πρόκειται για ήπιο αντικαταθλιπτικό φάρμακο και έτσι χρησιμοποιήθηκε στην αρχή. Στην πορεία των ερευνών διαπιστώθηκε ότι προκαλούσε απέχθεια στο τσιγάρο», σχολιάζει ο δρ Τσούτσος. Οι αναφερόμενες παρενέργειές της περιλαμβάνουν πονοκέφαλο, ζάλη, αϋπνία, ξηροστομία και γαστρεντερικά ενοχλήματα. Η θεραπεία διαρκεί περίπου 7 εβδομάδες και σε συνδυασμό ή μη με υποκατάστατα νικοτίνης οδηγεί σε διακοπή του καπνίσματος σε ποσοστό περίπου 45%, προσθέτει ο ειδικός πνευμονολόγος. Η χορήγησή της απαιτεί ιατρική παρακολούθηση.
• Βαρενικλίνη. Η πιο πρόσφατη προσθήκη στη φαρέτρα μας είναι ένα χάπι που αναπτύχθηκε ειδικά για τη διακοπή του καπνίσματος. Καθώς στοχεύει στους υποδοχείς της νικοτίνης στο κεντρικό νευρικό σύστημα, περιορίζει την ανάγκη για τσιγάρο και τα στερητικά συμπτώματα. Έχει «ήπιες παρενέργειες, όπως ναυτία, ήπιους πονοκεφάλους και άσχημα όνειρα. Η αγωγή 12 εβδομάδων οδηγεί σε διακοπή του καπνίσματος σε ποσοστό 45-50%», υποστηρίζει ο δρ Τσούτσος. Η χορήγησή της απαιτεί ιατρική παρακολούθηση.

+2 υποψήφια όπλα κατά του καπνίσματος

Οι παρακάτω αγωγές ίσως επιστρατευθούν μελλοντικά κατά της βλαβερής αυτής συνήθειας.

1. Η οικονομική λύση: Η κυτισίνη, μια ουσία φυτικής προέλευσης, είναι πιο αποτελεσματική στη διακοπή του καπνίσματος από τα υποκατάστατα νικοτίνης, σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύθηκε τον περασμένο Δεκέμβριο στην επιθεώρηση New England Journal of Medicine. Ωστόσο το μεγαλύτερο ατού της φαίνεται να είναι το σχεδόν μηδαμινό κόστος της. Σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης χρησιμοποιείται εδώ και 50 χρόνια. Και τότε γιατί δεν έχει εγκριθεί στον υπόλοιπο κόσμο; «Οι έρευνες που διεξάγονταν στη Βουλγαρία, τη Γερμανία, την Πολωνία και τη Ρωσία τις δεκαετίες του ’60 και του ’70 δεν ανταποκρίνονταν στις σύγχρονες προδιαγραφές», εξηγεί η Λέσια Μπουσάκ στην ιστοσελίδα θεμάτων υγείας Medical Daily. «Συνεπώς τα οφέλη της δεν έχουν διερευνηθεί πλήρως στις χώρες της Δυτικής Ευρώπης».
2. Το εμβόλιο που θα χαλάσει τις σχέσεις μας με τη νικοτίνη: Ύστερα από πολλά χρόνια προσπάθειας να παρασκευαστεί το πρώτο εμβόλιο για τη διακοπή του καπνίσματος, μια ομάδα ερευνητών από το Ερευνητικό Ινστιτούτο Σκριπς ίσως τα κατάφερε. Σύμφωνα με δημοσίευμά της στην επιθεώρηση Journal of Medicinal Chemistry, τον Ιανουάριο του 2015, το συγκεκριμένο σκεύασμα εκπαιδεύει το σώμα μας να αντιμετωπίζει τη νικοτίνη σαν εισβολέα. Το αποτέλεσμα; Το κάπνισμα παύει να προσφέρει ικανοποίηση. Προς το παρόν, όμως, το εμβόλιο έχει δοκιμαστεί μόνο σε πειραματόζωα.

Τα smartphones ως εργαλεία υγείας

Αγγλόφωνες εφαρμογές κινητού τις οποίες μπορείς να κατεβάσεις δωρεάν. Έτσι θα έχεις διάφορες ψυχολογικές τεχνικές... στο χέρι σου.

• Livestrong MyQuit Coach (iTunes): Θα σε βοηθήσει να καταρτίσεις ένα πλάνο διακοπής του καπνίσματος ανάλογα με τον τρόπο ζωής σου. Σου δίνει μάλιστα τις επιλογές να το κόψεις «μαχαίρι» ή να μειώσεις σταδιακά τον αριθμό των τσιγάρων σου.
• Quit it Lite (iTunes): Αντί να καταγράφει την ποσότητα νικοτίνης που καταναλώνεις, επικεντρώνεται σε ό,τι δεν έχεις κάνει: στα τσιγάρα που δεν κάπνισες, στην ποσότητα της πίσσας που δεν διοχετεύθηκε στο αίμα σου, στα χρήματα που δεν ξόδεψες. Ετσι σε τροφοδοτεί με κίνητρα να συνεχίσεις την προσπάθεια.
• Quit Smoking (Android): Εκμεταλλεύεται τη δύναμη των στατιστικών στοιχείων. Γραφικές παραστάσεις απεικονίζουν πόσες μέρες πέρασαν από το τελευταίο σου τσιγάρο, τα χρήματα που εξοικονόμησες και τα επίπεδα μονοξειδίου του άνθρακα στον οργανισμό σου.
• Quit Smoking – Cessation Nation (Android): Σε εντάσσει σε μια κοινότητα πρώην και νυν καπνιστών, όπου μπορείς να βρεις ψυχολογική στήριξη και συμβουλές. Διαθέτει και παιχνίδια που μπορούν να λειτουργήσουν ως αντιπερισπασμοί τις στιγμές που θέλεις απεγνωσμένα ένα τσιγάρο!

Ηλεκτρονικό τσιγάρο: να το δοκιμάσω;

«Θεωρείται λιγότερο βλαπτικό από το κανονικό», απαντά ο ειδικός πνευμονολόγος Βασίλειος Τσούτσος. «Αυτό όμως δεν σημαίνει σε καμία περίπτωση ότι δεν υπάρχουν τοξίνες και στα ηλεκτρονικά τσιγάρα, ότι δηλαδή είναι ακίνδυνα. Πρέπει να γίνουν αρκετές μελέτες ακόμα για να καταλήξουμε σε σαφή συμπεράσματα για τους πιθανούς κινδύνους από τη μακροχρόνια χρήση τους».

Με τη βοήθεια ενός «χάι τεκ βελονισμού»

Αν οι προσπάθειές σου να κόψεις το κάπνισμα στάθηκαν μέχρι σήμερα άκαρπες ή αν θέλεις να δοκιμάσεις μια εναλλακτική μέθοδο, η Elektromeridian Kobra, βασισμένη στον κλασικό βελονισμό, υπόσχεται υψηλά ποσοστά επιτυχίας (92%, σύμφωνα με μια ιταλική έρευνα). Μια ειδική ηλεκτρονική συσκευή, ιταλική πατέντα, διεγείρει συγκεκριμένες νευρικές απολήξεις του αυτιού ώστε «κάποια κέντρα που έχει “κλειδώσει” η νικοτίνη να ενεργοποιηθούν ξανά και να αρχίσουν να παράγουν ορμόνες, όπως ενδορφίνες, ντοπαμίνη και σεροτονίνη», εξηγεί οκ. Χάρης Μαυρουδής, υπεύθυνος του δικτύου των κέντρων διακοπής καπνίσματος Antismoking Service που εφαρμόζουν τη συγκεκριμένη τεχνική σε όλη την Ελλάδα. Χάρη σε αυτόν το μηχανισμό, όπως προσθέτει ο κ. Μαυρουδής, δεν βιώνει κάποιος το στερητικό σύνδρομο της νικοτίνης και παραμένει σταθερός στην απόφασή του να μην ξανακαπνίσει. Περισσότερες πληροφορίες: www.antismoking.gr, τηλ.: 210-6003232.

ΑΠΟ ΤΗ ΓΕΩΡΓΙΑ ΒΑΣΙΟΥ

Πρώτη δημοσίευση: Περιοδικό Αρμονία, τεύχος 169

Update: Μάιος 2016.